Алматы Гидрометеорологиялық станциясы

 

                        Қазақстан Республикасының Білім  және Ғылы   Министрлігі

                                 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық  Университеті

 

                                География және табиғатты пайдалану  факультеті

                                     «Метеорология» мамандығы, 2-курс     3-ТОП

 

         СӨЖ 

  Тақырыбы: Алматы Гидрометеорологиялық станциясы.

 

                                                                                                          

                                                                                      

 

                                                                                                                                                        

 

 

 

 

                                              Алматы қаласы

                                                  2013 жыл

 

 

                                                                          Мазмұны

 

1 Кіріспе..........................................................................................................................3

2 Метеорология  ғылымы...............................................................................................5

3 Станцияның  физико – географиялық сипаттамалары.............................................7

4 Марапаттары...............................................................................................................9

5 Метеорологиялық станция.........................................................................................11

6 Алматы гидрометеорологиялық станция тарихы.....................................................12

7 Метеорорологиялық алаңдағы аспаптардың орналасу тәртібі...............................14

   Қолданылған әдебиеттер.............................................................................................15

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы Гидрометеорологиялық станциясы.

 

                      1 Кіріспе

Гидромет қызметі 1995 жылдан 1999 жыл аралығында бірнеше рет  жаңартылып, мемлекеттiк органдар жүйесiнде  мәртебесi өзгердi. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылдың 2 наурызындағы № 185 қаулысымен республикалық гидромет қызмет Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау Министрлігінің Республикалық  Мемлекеттік Кәсіпорын «Қазгидромет»  болып қайта құрылды.

Қазгидромет қазiргі таңда  гидрометеорологиялық қызмет көрсетудi жақсартуға, қоршаған ортаға мониторинг жүйесін дамытуға, телебайланыс құралдарын және мәліметтерді өңдеуді жаңғыртуға, бақылау желінің қәзіргі техникалық жабдықтарын дамытуға, сонымен қатар  жаңа бақылау пунктерін ашуға  үлкен ықылас қоюда. Қазгидромет  халықаралық бағдарламалар және жобалардың орындалуына белсене  қатысуды.

Қазақстан Республикасы ұлттық гидрометеорологиялық қызмет әлемнiң  өте дамыған гидрометеорологиялық қызметтерi деңгейiне сәйкес келуi керек.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнің 2008 жылдың 15 наурызындағы № 65 ұйғарымын  орындау мақсатында Қазақстан Республикасы Ўлттық гидрометеорологиялық қызметтi (ҰГМҚ) жаңғырту шаралар жиынтығы жасалған. ҰГМҚ қазіргі күйінің дамуын талдау негiзде 2015 жылға дейiнгі келешегіне оның жаңару артықшылықтары келтірілген.

 

                               2 Метеорология ғылымы

           

     Метеорология ( гректің meteora – атмосфералық  құбылыстар және logos – ілім деген  сөздерінен шыққан) – жердің ауа  қабаты – атмосфера туралы  ғылым , оның құрылысын, құрамын,  қасиеттерін, онда жүріп жататын  физикалық және химиялық процестерді,  олардың жер бетімен әрекеттесуін  және де ауа массаларының қозғалыстарын  зерттейді. Яғни, метеорологияның  зерттеу объектісі – атмосфера.

     Атмосферада  сәулелі энергияның басқа энергия  түрлеріне айгалуы, жылу айналымы, су айналымы және ауа айналымы  үздіксіз жүріп тұрады, сонымен  қатар әртүрлі оптикалық, электрлік  және т.б. көптеген құбылыстар  дамиды. Атмосфераның қасиеттері  біртекті емес және кеңістік  пен уақыт бойынша өте өзгермелі  болып келеді.

     Метеорологияның  негізгі шешетін мәселелеріне  атмосферада жүріп жатқан процестер  мен құбылыстарды зерттеу, олардың  пайда болу заңдылықтарын анықтап,  болашақта дамуын болжау және  оларды басқару мүмкіндіктерін  анықтау жатады.

    Қандай ғылымның  болмасын түпкі мақсаты адамзаттың  мақсаты адамзаттың қажетін қанағаттандыру  болып табылады. Атмосфераның физикалық  күйі адамзат тұрымысының барлық  жағына әсерін тигізеді. Әсіресе  ауыл және су шаруашылығы, авиация,  құрлық және су транспорты, энергетика, құрылыс шаруашылығы, медицина  және т.б. атмосфералық процестерге  бағынышты. Халық шаруашылығына  қолайсыз метеорологиялық құбылыстар:

- Қуаңшылық, су тасқыны, қар көшкіні, қарлы және құмды борасын, көктайғақ, үсік, бұршақ және т.б. орасан зиян келтіреді.

 Сондықтан да метеорологияның  практика жүзінде атқаратын жұмыстарына  келесілер жатады:

- Экономиканың әртүрлі салаларын (энергетика, транспорт, авиация, ауыл шаруашылығы және т.б.) қажетті метеорологиялық мәліметтермен қамтамасыздандыру;

- Гидрометеорологиялық болжамдар жасау, олармен және қоршаған орта мен климат жағдайлары туралы мәліметтермен, әсіресе төтенше жағдайларда мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарды, өнеркәсіптерді қамтамасыздандыру;

- Мемлекеттің шаруашылық комплексінің пайдасы үшін гидрометеорологиялық процестер мен құбылыстарға белсенді әсер жасаудың тәсілдерін табу, оларды іске асыру.

 

 

  3 Станцияның  физико – географиялық сипаттамалары.

Алматы метеорологиялық  орталық тарихы (АМО) 1933 жылы, Бурылдай әуежайда азаматтық авиациялық метеорологиялық  станса (ААМС) Алма-Ата ашылғаннан басталады. 1936 жылы ААМС жаңа әәуепортына аустырылып, Бурундайдан 13 км шығысына қашықтау жерге  салынды. Станса ақырындап кеңейіп, штатта мамандар көбейіп, алғашқы құралдар (құрылғылар) пайда болды. 1972 жылы қазан  айында метеорологиялық радиолокатор өз жұмысын бастады. 1974ж. АМАС Алма-Атаға  Авиициялық метеорологиялық орталық  статусы берілді. Сол жылдары  аэродромда алғаш қашықтан көру регистраторы (ҚКР) құрылады.

 

Сексен бесінші жылдары (1985ж.) алғаш рет КРАМС-1 комплексті аэродромды радиотехникалық метеостанса  енгізіліп, 1990ж. КРАМС-2 ауыстырылды. (өзгертілді).

 

Жабдықтарды жаңалыу ретінде, 1994 жылы жазында Қазқстанда алғаш  автоматтандырылған синоптика жұмыс  орны орнатылды, ал 1998 жылы Алматы метеооратлығында 3 жұмыс орны ГИС Метео және жергілікті тор құрылды.

 

Ал 2001 жылдан бастап Алматы метеоорталық техникалық орталық ретінде  бүкіл Қазақстандағы ААМС ге бүкіл  аэросиноптикалық материалды кіріс  және шығысын торға таратушы қызметін орындайды.

 

2002ж. қыркүйек айында  КРАМС-4 дала көрсеткіш жинағымен  комплексті аэродромды радиотехникалық  метеостанса VAISALA (Финляндия) фирмасы.  КРАМС-4 жүйесі ауа-райын минутты  режимде байқауды және әуе  кемелерінің 2 санатты ИКАО қонуын  тәминдейді.

 

Ұзындығы 4500 м тұратын  ұшып-қону жолағы 2008 жылы қолдануғатапсырылды. Алматы әуежайы республикадағы ең үлкен  магистралды түиін, Казахстандағы  жалғыз екіжолақтық тәртіпте жұмыс  жасайтын. Жаңа жолақ метеорологиялық  құралдармен жаңа заманғасай техникалық бақлау құралдарының кешенімен жабдықталып  және нақты ауа-райы мәләметтерін өндейді.

Осы жылы МРЛ-1 орын басу ретінде  доплер метеорологиялық радиолокатор «Метеор-500»,фирмы «Гемотроник» (Германия) орнатылды.

 

Бүгінгі таңда Алматы метерологиялық орталығында орантылған жабдықтар, ең соңғы халықаралық стандартқа барлық талаптарға сәйкес және де II и IIIА  санатты ИКАО әуе кемелерің ұшып-қонуына  қажет мүмкіндік тудырады. IIIА  санатпен отырғызу үшін минимумы: бұлттардың жоғарылығы 15м, көрінісі ВПП-200 м болыуы тиіс.

 

Бақлаудағы сапалы өндірісті  метеорологиялық авиацияны таминдеу үшін, техникалық қызмет көрсету және жабдықтарды жөндеу, фонды пайдаланудағы  нәтижелілікті жоғарылытуда, инфрқұрылымда, қызметкерді ықшамды пайдалануда, материалды-техникалық ресурстарды  нәтижеллілікте Алматы АМО-да СМК халқаралық сатндарт талабына жауап беруші ISO 9001-2008 енгізілген.

                            4 Марапаттаулары

Алматының бекетінің еңбектерін ескере отырып ОГМС –Дүниежүзілік  Метеорорлогиялық Қоғаммен кеңесе отырып, 2005жылы cтанцияны “Өте жоғары деңгейде зерттеулер жүргізгені ушін” деген  мақтау қағазымен марапаттады.

 

Осы орайда айта кетер болсақ 2012жылы- Қазақстан Республикасы Президенті мен ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің бұйрығы негізінде министрліктің  және ведомствоға қарасты ұйымдарының  бірқатар қызметкерлері «Құрмет» орденімен, «Ерен еңбегі үшін» медалімен, «Құрмет  грамотасы», «Экология үздігі» құрметті грамоталарымен марапатталды.

 «Қазгидромет»  РМК  атынан осындай құрметке келесі  қызметкерлер: 

«Құрмет» ордені-Дүйсенбаев Саттархан Әділханұлы – Алматы облысы бойынша филиалының Төңкеріс ГБ гидротехнигі;

 «Ерен еңбегі үшін»  медаліне-Боев Юрий Сергеевич  – Алматы қ. бойынша филиалының  Қар көшкінін бақылау және  болжау бөлімінің бастығы;

«Экология саласының үздігі»  омырау белгісіне;

«Экология үздігі»-Тасығұлов  Кідірбай Сабырұлы – Ақтөбе облысы бойынша филиалының Қарауылкелді МС бастығы-Аманғалиев Қази Бисекенұлы –  Атырау облысы бойынша филиалының «Карабау станциясы»  Метеобекетінің аға  бақылаушысы;

«Құрмет грамотасына»-Недодаева  Любовь Дмитриевна – Жамбыл облысы бойынша филиалының жетекші инженер  метеорологы -Айдарбаев Жардем Тайманұлы  – Маңғыстау облысы бойынша филиалының Тұщыбек МС бастығы лайық болды.

 

                            

                           5 Метеорологиялық станция

 

Метеорологиялық станция - тұрақты  метеорологиялық бақылауға арналған мекеме. Метеорологиялық станция  кешенінде атмосфераның және жер  үстінің жағдайын бақылауға арналған метеорологиялық алаң және бақылау  нәтижелерін алатын, өңдейтін және беретін приборлармен жабдықталған орындар бар.

Метеорологиялық cтанция–  атомосфералық өзгерістерді бақылап  отыратын мекеме. Негізгі міндеті  метеоролиялық құбылыстардың белгілі  бір мерзім ішінде өзгеруін анықтау. Алғашқы Метеорологиялық Станциялар 18 ғасырда пайда болып, жеке ғалымдар, ғылыми қоғамдар ауа райына бақылау  жүргізе бастады. Метеорологиялық  Станция құрамына метеорологиялық  алаң (мұнда термометрлі және гигрометрлі  психрометрлік үйшік, жел жылдамдығын  өлшейтін аспаптар, жаңбыр өлшеуіш, топырақ  термометрі, т.б. орнатылады) мен мекеме үйі (ішінде барометр, даладағы аспаптардың  көрсетулерін тіркейтін қондырғылар  болады) кіреді. Бақылау жұмыстары  қабылданған стандартты бағдарлама бойынша 3 немесе 6 сағат сайын, кейде  сағат сайын жүргізіліп отырады. Осыдан алынған мәліметтер шартты белгілерге түсіріліп, ауа райын зерттейтін орталыққа, авиациялық метеостансаға, т.б. жіберіледі. Көптеген Метеорологиялық  Станциялар бұған қоса агрометеорологиялық  бақылау, күн радиациясының қарқындылығы мен радиациялық балансты, топырақтан ауаға булану мөлшерін, т.б. анықтау жұмыстарын жүргізеді. Метеорологиялық Станциякемелерде де, адам тұрақты қоныстанбаған аудандарда (автоматтық Метеорологиялық Станция) да ұйымдастырылады. Метеорологиялық Станцияның ауа райына жүргізген бақылаулары ауыл шаруашылық салаларын ауа райының қолайсыз жағдайларынан алдын ала сақтандырады. ҚР Гидрометеорология және табиғи ортаны бақылау басқармасының Метеорологиялық Станцияларында атмосферадағы метеорологиялық құбылыстарды бақылап отырады.

Метеорологиялық станция– атмосферадағы өзгерістерді үздіксіз бақылап отыратын мекеме. Ауа температурасын өлшеу, ауа ылғалдылығы мен қысымы, желдің бағыты мен жылдамдығы, атмосфераның жағдайын (бұлттылығы, жауын-шашын, күн  радиациясы, т.б.), т.б., атм. құбылыстардың  басталуы мен аяқталуын, қарқындылын  анықтайды. Метеорологиялық станция  құралдарына актинометр, анемометр, барометр, гелиограф, гигрометр, жауын-шашын  өлшеуіш, т.б. жатады. Бақылау, әдетте қалыптасқан  бағдарлама бойынша жүргізіледі  және ауа-райы болжамын жасауда, климатты және ондағы болатын өзгерістерді зерттеуде, қолайсыз құбылыстардың болатынын  алдын-ала ескертуде қолданылады. Жер бетіндегі, кемеде орнатылып, ағыспен  ығып отыратын және ашық теңіздегі  Метеорологиялық станциялар болып ажыратылады. Стандарт бекіткен бағдарлама бойынша қайта бақылау жұмыстары әрбір 3, 6 сағат сайын, кейде бір сағат сайын жүргізіліп отырады.

            6 Алматы гидрометеорологиялық станция тарихы.

Алматы қаласының систематикалық метеорологиялық бақылауының бастамасы  XIX ғасырдың 50 жылдарынан бастау алады.

1959 жылы Верный қаласында  ең алғашқы метеорологиялық станция  пайда болды. Қазіргі таңда,  осы жылы сол метеорологиялық  станцияның 150 жылдығын атап өтуде.Метеорологиялық  құрылғылар тұрған алаң қамалдың  төңірегінде және теңіз деңгейінен 740 метр биіктікте орналасты. Бәрімізге  белгілі, ең бірінші метеоролог  Василий Обух. Ол өз өмірінде  ешқашан бірде-бір бақылауды назардан  тыс қалдырған емес. Ол 3 ай сайын  Петербург қаласындағы басты  геофизикалық обсерваторияға өзінің  бақылауының нәтижесін жіберіп  отырды. В.Обухтың бақылауы аскерилердің  араласуыменен үзіліп кетті. 

1878 жылы Петербург қаласындағы  басты геофизикалық обсерватория  Семиречья қаласының губернаторы  А.Г. Колпаковскийға  Верный қаласындағы систематикалық метеорологиялық бақылауды қайта қалпына келтіруді ұсынды. Землемер-топограф – Ларионов К.А 1878 жылы шілде айынан бастап бірде -бір күнін, бірде-бір сағатын назарсыз қалдырған емес. Осы жылдан бастап, Алматы қаласында (Верныйда) систематкалық метеорологиялық бақылаулар үзіліссіз жүруде. 

   1884ж-1886жылдар аралығында  Верный қаласындағы станцияда  шіркеу қызметкері Лаженицын  және гимназия мұғалімі Глушков  жұмыс істеді. 1886 жылдың қыркүйек  айында Верный қаласындағы станцияны  Оттон Баум қабылдаған болатын. 1887 жылдың 28-ші мамырында Верный  қаласында өте қатты жер сілкінісі  болды. Жер сілкінісінің әсерінен  Оттон Баумның үйі қайта қалпына  келмейтіндей қирады. Бірақ метеоалаңда  көптеген құрылғылар, тіпті псизрометрлік  будкаға дейін өз қалпында  қалды. Жер сілкінісі метеобақылауды 3 күнге ғана тоқтатты, аталған  3 күннен кейін метеостанция өз  қызметін ары қарай жалғастырды. 1892 жылы метеоалаң қазіргі заманға  сәйкес қалып алды: флюгер 20 метр  биіктікте, психрометр – ағаш  будкада орналасты. Сонымен қатар  метеостанцияда жаңа топырақ  термометрі, қар өлшегіш рейка  келе бастады. Өз жұмысының  білікті маманы – Ларионов  жер сілкінісіне қарсы сақтық  ретінде өзінің жеке үйін қалады. 1894 жылы 24 мамыр айынан бастап  станция Қаракөл көшесі мен  Гостинодворский (Барибаева, Мақатаева  көшесі) өз орнын ауыстырды. Бұрынғы  орнында метеостанция 14 жыл бойы  өзінің адал жұмысын атқарып  кетті.