Ұйымның қаржылық есеп беру құрамы мен элементтері

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі.Елімізде нарықтық экономиканың қалыптасуы мен тұрақты түрде дамуына байланысты бухгалтерлік есеп жүйесіндегі жаңа сипат пен жаңа бағытқа,халықаралық мазмұны мен мағынаға ауыстырылып келеді.

Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік- экономикалық жағару мен саяси демократияландырудың жаңа кезеңіне қадам басқалы тұр.

2008жылы Елбасы Н.Ә Назарбаевтың Қазақстан Республикасының халқына жолдауында Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай бірігуі-біз Қазақстанның жахандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуымызды қалаймыз деді.Әлемдегі жасалған жаңа мен озық аталуыны бойыңа сіңірін,дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын»  иемденген,әріжаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуын қалаймыз.

Ұйымның қаржылық есептің алдында қойған мақсатына қол жеткізу үшін ол осы есептің негізінде алынған бухгалтерлік есеп стандартының халықаралық негізі ретінде қаабылданған  тұғырнамалық ережелерінде көрсетіліп,белгілі бір принциптері мен талаптарына сәйкес келуі.Сонымен қатар Қазақстан Республикасында нгізгі параметрлер бойынша ХҚЕС талаптарына сәйкес келуі.

Курстық жұмыстың мақсаты-Ұйымның қаржылық есеп беру мақсаттары,есеп берудің нгізгі қаржылық жағдайы нәтижелер жайында ақпарат ұсыну болып табылады.Ұйымның қаржылық есеп беруі экономикалық шешім қабылдау үшін қажетті барлық ақпаратты өзіне еңгізе алмайды,өйткені есеп негізінде өткен оқиғаларды бейнелейді.Сондықтан ұйымның мақсаты қажетті ақпаратты жинаұтау болып табылады.

Осы мақсатқа сәйкес келесідей міндеттер қойылды:

• Ұйымдағы қаржылық есеп берудің баптарын бағалау;
• Ұйымның қаржылық есеп беруді пайдаланушылар және оны тапсырудың мерзімін тексеру;
• Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру;
• қарастыру;

Курстық жұмыстың зерттеу теориясы зерттеп отырған тақырыпты шетелдік және отандық ғалым-экономистердің еңбектері қолданылған, соның ішінде Маркс К, Горбашко Е. А., Стуков С. А., Хорнгрен Ч. Т., Фостер Дж., Энтони Р., Друри К., Скоуна Т., Шима Дж. К., Сигела Дж., Карпов Т.П., Кондратов И.Г., Николаев С.А., Палия В., Ткача В.И., Аксененко А.Ф., Чумаченко Н.Г., Батрин Ю. Д., Бурцев В. В., Дронов Р. И., Николаев С. А., Карпова Т.П., Шеремет А. Д- ның еңбектерімен қоса, отандық Дәуренбекова Ә. Н-ның еңбегін атап өтуге болады.

Зерттеу пәні.Ұйымның қаржылық есеп берудің маңызы.

Курстық жұмыстың құрылымы.Менің курстық жұмысым кіріспеден және екі тараудан тұрады.Бірінші тарау ұйымның қаржылық есеп беру құрамы мен элементтері екі бөлімнен тұрады,ал екінші тарау халықаралық есеп стандарты бойынша қйымдағы қаржылық есеп берудің ерекшеліктері үш тараудан және қорытынды,пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Ұйымның қаржылық есеп беру құрамы мен элементтері

 

1. Ұйымдағы қаржылық есеп берудің маңызы

 

Ұйымның қаржылық есеп беруі-бұл кәсіпорынның есепті кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін белгілі нысандарға топтастырылған көрсеткіштер жүйесі .Қазақстан Республикасы Ұлттық Комиссияның 1996 жылғы 12 қарашадағы №2 қаулысына сәйкес барлық кәсіпорындар меншік нысаны мен қызымет түріне қарамастан Бухгалтерлік есептің Қазақстандық стандартына көшті.Шаруашылық ету жағдайының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның есеп беру нысандары жетілу жағына өзгереді.Атап айтқанда, есеп беру Халықаралық  бухгалтерлік  стандарттардың талабына сай келе бастады.Кәсіпорынның,мекеменің қаржылық есеп беруі есеп процесінің соңғы сатысы болып табылады.Кәсіпорынның қаржылық есеп беруінде кәсіпорынның мүлік және қаржы жағдайына сипаттама беретін жиынтық деректер,кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижелері көрсетіледі.

Нарықтық қатынастарды қалыптасу жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі.Соған байланысты шынайы және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік және қаржылық жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.

Ұйымның қаржы жағдайы- ресурстардың қолда барын,орналастырылуын және пайдаланылуын, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын,баланстың өтімділігін көрсететін көрсеткіштер жүйесімен сипатталатын кешенді түсінік.Есеп беру кәсіпорын мүлікткрінің жалпы құнын,шашыратылған құралдарын (яғни өзге де және айналымнан тыс )құнын,ұтқыр (айналым)құралдардың, материалдық құралдарының құнын,кәсіпорынның меншікті қаражаттарының ,қарыз қаражаттарының мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.

Жылдам шешім қабылдаудың негізі-толық және маңызды ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады.Бұған есепке алу мен есеп берк арқылы қол жеткізіледі.

Есеп беру дегеніміз-меншіктің барлық түріндегі кәсіпорындардың қаржы-шаруашылық қызметін және ұйымдық-құқықтық мәртебесін кешенді түрде сипатталатын жиынтық көрсеткіштер жүйесі.

Берілетін есептің деректеріне жабдықтаушылар,бәсекелестер, қазіргі жәнекелешектегі инвесторлар.Қызметкерлер сондай –ақ министрліктер,ведомстволар,қалың көпшілік мүдделі.Қаржылық есепте инвестициялық саясат ұсынуға және несие беру жөніндегі шешім қабылдауға,болашақтағы ақша ағынын бағалауға,кәсіпорындардың ресурстары мен міндеттемелерін және оның басшы органдарының қызметін сараптауға қажетті ақпарат жинақталады.

Үкімет пен оның органдары берілген есеп ақпаратын сол кәсіпорынға қатысты экономикалық саясат пен салық шараларын белгілеу үшін пайдаланады.Оларға сондай-ақ субъектілер қызметін ретке келтіріп,салық салу саясатын жүзеге асыру үшін және табыстарды кіріске алу мен әр алуан статистикалық деректердің негізі үшін мәліметтер керек.Ұйымның қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау тенденциясын дер уақытында аңдып,оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардын алдын алуға болады,сондай-ақ пайданы молайту үшін ішкі резервтерді анықтауға,соны жұмылдырып,тиімді пайдалану арқылы табысқа жетуге болады.Кәсіпорындағы қаржы қызметінің ойдағыдай барысы алға қойған мақсатқа,жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге қажетті жағдай жасайды,кәсіпорынның өндірістік қызметінің үздіксізгі қаржылық жағдай қалыпты тұрақтылығын қамтамасыз етеді,ал бұлар кәсіпорынның төлем қабілетіне кепілдік береді.

Алайда субъектілердің қаржылық есебін пайдаланушылар мүделерінің айырмашылықтарына қарамастан,субъектілерінің өмір сүруінің басты шарты-оның қызметіне қажетті капиталдың жеткіліктілігі болып табылады.Сондықтан капитал иелері мен басқа да инвесторлар есептен алынатын ақпаратқа қанағаттануға тиісті мұндай жағдай ақпарат пайдаланушыға ортақ сипат.Осы талапқа жауап беретін қаржылық есеп жалпы мақсаты есеп деп алады,ал барлық тұтынушыларға арналған, бұлар үшін қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъект туралы ақаратты негізгі көзі  қызметін  атқарады.Алайда тұтас алғанда есеп беру тұғырнамасы сыртқы тұтынушылардың жалпы қажетіне қатысты және ол бұрын өз капиталын субъектінің қарамағына бергендердің мүдделерін қорғауға бағытталады.

Жылдық есеп мынадай тұтынушыларға беріледі:

• Меншік иелері немесе өкілдікті органдарға немесе құрылтайшылық құжаттарға сәйкесті органдар;
• Кәсіпорынның тұрғын жеріндегі салық органдарына;
• Жергілікті қаржы органдарына;
• Мемлекеттік статистикалық органдарына;

Бухгалтерлік баланстың,қаржы-шарушылық нәтижелері туралы есеп пен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептің мазмұны мен форматы бухгалтерлік есептің тиісті стандарты арқылы тәртіпке келтіріледі және бір есепті кезеңнен келесісіне қолданылады.

Баланс «Актив »,яғни «субъектінің құнды бағасы бар мүлкі,мүліктік және жеке мүліктік игіліктері мен құқық»және пассив яғни жеке меншік капитал мен міндеттемелер болып бөлінеді.Актив пен пассив теңестірілген.

Бұған қоса баланста сыртқары есеп шоттарға есепке алынатын игіліктердің бар екені туралы анықтама келтіріледі.Баланс қаржылық есептің үш элементін көрсетеді.

• Активті;
• Жеке меншік капитал және міндеттемелер;
• Қалған екі элемент табыс пен шығын қаржылық шарашылық қызметінің нәтижелері туралы есепте көрініс табады.

Осынау есеп қорытындыланған  есеп шоты,табыстар мен шығындарды көрсететін басты форма болып табылады.Есепті жасауға қажетті бүкіл деректер регистрлерден және бухгалтерлік  есеп шоттарынан тікелей алынған.

ҚР-ның шаруашылық жүргізуші субъектілері үш қаржылық есептің жаңа формасы №3 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп »формасы болып табылады.Ол есепті кезеңнің ішінде заңды тұлғаға келіп түсетін және шығатын ақша қаражаттарының операциялық,инвестициялық және қаржылық қызметтер шегіндегі негізгі арналарын көрсетеді.

Ұйымның қаржылық есепте сондай –ақ түсініктеме хат,қосымша таблицалар мен басқа да ақпараттар болады.Түсініктеме хаттың мазмұны оның қызметін ұйымдастыру мен сипатының ерекшеліктеріне байланысты.Алайда оны құрудың көптеген талаптары артық күйінде қалады.

ҚР-нда енгізілген қаржылық есеп негізгі параметрлері бойынша халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес келеді.

ҚР-ның заңдарында бұл тұғырнамалар жүзеге асырылады.Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру ҚР-нда есептеу,үздіксіз,дәлдік,шынайлылық,принциптеріне сай жүзеге асырылады.

Есептеу принципі мынаны білдіреді:табыстар еңбек сіңіріліп табылғаннан кейін аударылады,ал шығындар шығарылған сон есептелінеді,яғни операциялар мен оқиғалар есептік баланс пен қаржлық-шаруашылық қызмет нәжелері туралы есепте олардан түскен несие аөша өаражаттары төленген кезінен бастап емес,пайда болған сәтінен бастап есепке алынады.

Аталған принциптердің сақталмауы шаруашылық субъектілерінің мүліктік және қаржылық жағдайдың көрінісін қызметтің түпкі нәтижесін бұрмалайды.

Қазіргі қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару шешімдеріе қабылдау,кәсіпорынның нарықтағы жағдайын анықтау кезінде өте маңызды болмақ.

Ұйымның қаржылық беруінің баптарын бағалауда қаржылық есептердің негізгі талаптарын білу маңызды болып табылады.Заңды тұлға болып табылатын кәсіпорын мекеме филиалдардың,өкілдіктердің,бөлімдердің және дербес балансқа бөлінген басқа да құрылымдық бөлімшеледің өндірісі мен шаруашылығында мүліктерді қоса алғанда,мүлік мен олардың қалыптасу көздерінің құрамын көрсететін қаржылық есеп беруді жасайды.Ұйымның қаржылық есеп беру Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінде әзірленетін және бекітілетін типтік нысандар бойынша жасалады.Атап айтқанда,шаруашылық субъектілерді қаржылық есеп беру құрамында мыналарды:кәсіпорын балансын,кәсіпорыннын қаржы- шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есеп беруді,ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беуді тапсыруға міндетті.Шаруашылық субъектілернің батырмасы боыйнша немесе әріптестермен келісім бойынша қаржылық есеп беру басқа да есептік деректермен және түсіндірме жазулармен толықтырылуы мүмкін.

Барлық кәсіпорындар,мекемелер үшін есеп беру жылы болып 1қаңтардан

31желтоқсанды қоса алғанға дейінгі мерзім саналады.Жаңадан құрылған кәсіпорындар,мекемелер үшін есеп беру жылы болып олар заңды тұлға құқын алған күннен бастап 31желтоқсанды қоса алғанға дейінгі кезең,ал 1қазаннан кейін құрылған кәсіпорындар үшін келесі жылдың 31желтоқсанын қоса алғандағы мерзім саналады.

Қаржылық есеп беруде толтыуға қойылатын талаптар:көрсеткіштердің қарапайымдылығы мен түсініктілігі,деректердің шынайлығы;жинақтамалы және талдамалы есеп деректерінің сәйкестігі,есептік көрсеткіштердің  жоспарлы көрсеткіштерімен салыстырмалылығы,есепті көрсеткіштердің өткен жылдың осындай мерзімдегі есепті көрсеткіштермен салыстырмалылығы.

Қаржылық есеп берудің жасалу дұрыстығына кәсіпорын басшысы және бас бухгалте,сондай-ақ жоспар жасау қызметінің басшысы жауап береді.Қаржылық есеп беру қаржылық есептеменің бір бөлігі болып табылады және бухгалтерлік есептің стандарттарымен анықталады.Қаржылық есептемеге түсіндірме жазу,қосымша кестелер және осы есеп беруге негізделген немесе олардан алынған ақпараттар енеді және онымен бірге оқылатын болады.

Қаржылық есеп берудің мақсаттары есеп берудің негізгі қаржылық жағдайы нәтижелер жайында ақпарат ұсыну болып табылады.Қаржылық есеп беру экономикалық шешім қабылдау үшін қажетті барлық ақпаратты өзіне енгізе алмайды.Өйткені есеп негізінде өткен оқиғаларды бейнелейді.Қаржылық есеп беру пайдалы ақпараттарды жинақтайды:

1. Несие ұсыну жөніндегі инвестициялық шешімдерді қабылдауға;
2. Субъектінің алдағы ақшалай түсімін бағалауға бағалауға және олардың түсімі мен жыл ұстауы;
3. Субъектінің ресурстары мен міндеттемелерін байланысты бағалау;
4. Басшы органдардың жұмысын бағалау;

Ұйымның қаржылық есеп берудің сапалық сипаттамалары:

1. Түсініктілік-қаржылық есеп беруге ұсынған ақпарат пайдаланушыға түсінікті болуға тиіс.
2. Орындылық-пайдалануға өткен,қазіргі және болашақ оқиғаларды бағалауға,растауға немесе түзетуге көмектесіп,экономикалық шешімдерге ықпал ету
3. Сенімділік-ақпараттарда елеулі қатерлер мен бұрмалаушылық жоқ екендігіне шынайы сенім білдіру.
4. Шынайы көрсету-сенімділікті қамтамасыз ету жағдайы,қаржылық жағдайы,операция нәтижелері, ақшалай қаржылардың қозғалысы және тағы басқа операцияларды шынайы көрсетуі тиіс.
5. Мәннің формадан артықшылығы-операциялар мен басқа оқиғаларды шынайы көрсету тек заңды формада ғана емес,зкономикалық заңдылығына сәйкес есептеп ұсынуы қажет.
6. Бейтараптық-қаржылық есеп берудегі ақпараттың сенімділігін қамтамасыз ету,яғни күні бұрын теріс түсініктеме болмауы керек.