Қаржы саясаты мен қаржы механизмі

Субьект активтердің, меншік капиталдың, міндеттемелердің бухгалтерлік есебін жүргізеді және қаржылық-шаруашылық қызметін типтік бухгалтерлік шот жоспарына  сәйкес екі жақты жазу әдісімен жүзеге асырады.

Бухгалтерлік есеп жүргізген  кезде төмендегідей қағидаларды ескеру міндетті:

• «Есеп саясаты және оны ашу туралы» №1 Бухгалтерлік есеп стандартында

 көрсетілгендей, жекелеген  шаруашылық операцияларды және  активтер мен міндеттемелерді  бағалау кезінде қолданылатын  есеп саясатының өзгеріссіз болуы;

• кірістер мен шығыстарды есеп беру кезеңіне дұрыс есептеу;
• есепті кезең ішінде болған барлық шаруашылық операциялардың, мүлікті түгендеу және қаржылық міндеттемелердің қорытындыларының есеп беру кезеңінде толық болуы.

Субьектінің бухгалтерлік есепті ұйымдастыруына, шаруашылық операцияларды жүргізген кезде заңдардың сақталуына жауапты тұлға кәсіпорын басшысы болып табылады.  Сонымен қатар ол кассалық операцияларды және қолма-қол ақша қаражаттарының бар болуын қадағалап отырады.

Бухгалтерлік есеп оның құрылымдылық бөлімшесінде бас бухгалтердің басқаруымен жүзеге асырылады. Бас бухгалтердің басшылығы  4 құрылымдық бөлімшелерден тұрады:

1. экономист
2. материалдар бөлімшесінің бухгалтері
3. есеп айырысу бойынша бухгалтер
4. бухгалтер-кассир

Кәсіпорын басшысы, яғни директорынан кейінгі билік жүргізушілері болып: директордың өндіріс бойынша орынбасары, бас бухгалтер және кадрлар бойынша инспектор табылады.

МКК «Батыс Орманының» басқару-ұйымдастырушылық құрылымын келесі сызбадан көруге болады:

 

 

 

МКК «Батыс Орманында» еңбек  ақыны есептеуді есеп айырысу бойынша бухгалтер жүргізеді. Еңбек ақыны есептеуді ұйымдастыру төмендегідей жүзеге асады:

2.2 сызба

Еңбек ақыны  есептеудің ұйымдастыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2.  МКК «Батыс  Орманының» қаржылық – экономикалық  жағдайы

 

2003-2005 жылдар аралығындағы  кәсіпорынның дайын өнім өндіру (жұмыс, қызмет) көрсеткіштерін қарастырып, қаржылық-шаруашылық қызметінің  қорытындысын анықтайық:

 

МКК «Батыс Орманының» 2001-2003 жылдардағы дайын өнім өндіруі (жұмыс, қызмет).

2.1 кесте

(мың теңге)

Дайын өнім атауы	үш жыл бойынша көрсеткіштер			2003 жылдың 2002-ге қарағандағы  ауытқуы
	2003 ж	2004 ж	2005 ж
Барлығы:	38752	26604	31138	17,0
Соның ішінде : пиломатериал	18739	12128	11131	-8,2
Ыдыстық тақтайша (тарная дощечка)	1620	2295	1328	-42,1
Халықтың тұтынуындағы тауарлар	11625	7981	9342	17,0
Орманды отырғызу және қорғау жұмыстары мен қызметтері	6768	4200	9337	122,3

 

  МКК «Батыс Орманының»  қаржылық-шаруашылық қызметін қорытындылай  келе  2005 жылды  2004 жылмен салыстыра  отырып, 2005 жылы дайын өнім өндіру (жұмыс, қызмет) 17,0 %-ға көбейгенін  көреміз. Бұндай ауытқу халық  тұтынуындағы тауарлардың (63-тен астам түрі шығырылады: плинтустар, есіктер, терезелер, ілгіштер, кетпен, ритуалдық қызметтер т.б.) сонымен қатар орман отырғызу, қорғау жұмыстары мен қызметтерінің (122,3 % ) ұлғаюының арқасында болып отыр.

Дайын өнім өндірудің (жұмыс, қызмет) жалпы көрсеткіштері  №1 қосымша сызбада, ал дайын өнімді сатудан түскен табыстың жалпы көрсеткіштері  № 2 қосымша сызбада келтірілген.

 

  

 

 

МКК «Батыс Орманының»  2003-2005 ж негізгі экономикалық көрсеткіштері

 

Кесте  № 2.2

 

Көрсеткіштер	2003 ж	2004 ж	2005 ж	2005 жылдың 2004 жылға қатынасы  %
Жарғылық қор (мың теңге)	12550	14157	13482	95,2
Негізгі құралдардың  бағасы (мың теңге)	12459	14157	13474	95,2
Табыс (мың теңге)	37900	24300	30800	127,0
Шығын (мың теңге)	37770	24280	30746	126,6
Қаржылық қорытынды	+130	+20	+54	270,0
Дебиторлық бережақ (мың  теңге)	2216	1255	2835	225,9
Кредиторлық бережақ (мың  теңге)	18284	18639	18639	100
Соның ішінде бюджет алдында (мың теңге)	4639,3	10784	13230	122,7
Жұмысшылар саны (адам)	282	105	86	81,9
Еңбек ақы қоры (мың теңге)	24209	11268	10865	96,4
Жұмысшылардың орташа айлық  еңбек ақысы (теңге)	7154	8943	10528	117,7

 

 

МКК «Батыс Орманының»  2003-2005 ж негізгі экономикалық көрсеткіштері 

 

Кесте   2.3

 

Көрсеткіштер	2005 жылдың 2004 жылға қарағандағы  ауытқуы (мың теңге)	2005 жылдың 2004 жылға қарағандағы  ауытқуы  %
Жарғылық қор (мың теңге)	-675	+4,8
Негізгі құралдардың  бағасы (мың теңге)	-683	+4,8
Табыс (мың теңге)	5817	-27,0
Шығын (мың теңге)	6466	-26,6
Қаржылық қорытынды	34	-27,0
Дебиторлық бережақ (мың  теңге)	1580	-125,9
Кредиторлық бережақ (мың  теңге)	0	0
Соның ішінде бюджет алдында (мың теңге)	2446	-22,7
Жұмысшылар саны (адам)	-19	+18,1
Еңбек ақы қоры (мың  теңге)	403	+3,6
Жұмысшылардың орташа айлық  еңбек ақысы (теңге)	1585	-17,7

 

 

 

 

 

2.2 және 2.3 кестелерге сәйкес 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда кәсіпорынның жарғылық қоры 4,8 %-ға немесе 675 мың теңгеге кеміген. Табысы 27%-ға , ал шығыны 26,6%-ға сәйкесінше  6 500 мың , 6 466 мың теңгеге көбейген. Сонда қаржылық қорытындысы 34 мың теңгені құраған. Жұмысшылар саны 2005 ж 19 адамға азайып -18,1-ды құраған. 2004 ж жұмысшылардың орташа айлық еңбек ақысы 8 943 теңге болса, 2005 ж 10 528 теңгеге өзгеріп 1 585 теңгеге немесе 17,7%-ға көбейген.  

МКК «Батыс Орманының» негізгі  өндірістік құралдарының ішінде 2003 жылы  үйлер мен ғимараттары 48% -ды құрап оның құны 5980,3 мың теңгеге бағаланған, ал  2005 ж ол 44%-ды құрап құны 5928,6 мың теңге болған. 2005 жылды 2003 жылмен салыстырғанда ол 4%-ға яғни 51,7 мың теңгеге кеміген, ал көлік құралдары керісінше  2003 ж 18%-ды құрап құны 2242,6 мың теңгеге бағаланса, 2005 ж 21% құрап бағасы 2829,5 мың теңге ьолған. 2005 жылды 2005 жылмен салыстырғанда 3%-ға немесе 586,9 мың теңгеге көбейген.Бұл мәліметтерді толығырақ төмендегі кестеден көруге болады:

МКК «Батыс Оманының» 2003-2005 жж. Негізгі өндірістік қорларының құрамы мен құрылымы

2.4 кесте

(мың теңге)

Көрсеткіштер	2003 ж	%-дық үлесі	2004 ж	%-дық үлесі	2005 ж	%-дық үлесі
Үйлер мен ғимараттар	5980,3	48	6653,8	47	5928,6	44
Көлік құралдары	2242,6	18	3114,5	22	2829,5	21
Машиналар мен жабдықтар	1370,5	11	1415,7	10	1077,9	8
Өзге де негізгі құралдар	2865,6	23	2973,0	21	3628	27
Барлық негізгі құралдар	12459	100	14157	100	13474	100

   

 

 

 

 

 

МКК «Батыс Оманындағы»  жұмысшылардың категорисы бойынша  бөлінуі және еңбек ақы төлеу қоры

 

№ 2.5 кесте

Көрсеткіштер	Жұмысшылардың орташа жылдық саны (адам)			Еңбек ақы төлеу қоры (мың теңге)			Өсу жылдамдығы
	2003 ж	2004 ж	2005 ж	2003 ж	2004 ж	2005 ж	2004 жылдың 2003		2005 жылдың 2004
							жылға қарағандағы ауытқулары
							жұмысшылар санының	еңбек ақы төлеу қорының	жұмысшылар санының	еңбек ақы төлеу қорының
Барлығы соның ішінде:	282	105	86	24209	11268	10865	-177	-12941	-19	-403
басшылар	15	15	15	1281	1609,5	2910	0	+328,5	0	+1300,5
мамандар	65	32	28	5577	3433,6	5432	-33	-2143,4	-4	+1998,4
жұмысшылар	69	23	17	5892,6	2467,9	3298	-46	-3424,7	-6	+830,1
және басқалары	133	35	26	11458,4	7511	11640	-98	-3947,4	-9	+4129

 

 

 

Кестеде көріп отырғанымыздай кәсіпорында 2003,2004,2005 жылдары әрбір  жыл сайын кәсіпорын қызметкерлерінің саны қысқарып отырған. 2005 жылды 2004 жылмен салыстырғанда 19 адамға қысқарса, сәйкесінше еңбек ақы төлеу қоры 403 мың теңгеге азайған. Мысалы жұмысшылар саны 2005 ж алдыңғы жылмен салыстырғанда 6 адамға қысқарып, еңбек ақы төлеу қоры 803,1 теңгеге өскен. Бұл жұмысшылар саны қысқарғанмен олардың алатын орташа айлық жалақысының өскендігін көрсетеді.

   Өндірістік шығындарды  төмендету, үнемдеу нәтижесінде  2003-2005 жылдар аралығында жұмысшылар  алдындағы еңбек ақы бойынша  бережақты  1 741 мың теңгеден  114,7 мың теңгеге дейін азайтуға қол жеткізілді 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 бөлім. Қаржы  саясаты мен қаржы механизмі

3.1. Әлеуметтік-экономикалық  процестердегі қаржы саясатының  және қаржы механизмінің мәні  мен маңызы

 

 Саясат мемлекет  қызметінің барлық бағыттарын  қамтиды.Саяси ықпал жасаудың элементі болып табылатын қоғамдық қатынастардың сферасына қарай экономикалық немесе әлеуметтік, мәдени немесе техникалық, қаржы немесе кредит, ішкі немесе сыртқы саясат туралы айтады.

Бұдан бұрын айтылғандай, кез келген қоғамда мемлекет қаржыны өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін, белгілі бір мақсаттарға жету үшін пайдаланады. Қойылған мақсаттарды іске асыруда қаржы саясаты маңызды роль атқарады. Оны жасап, жүзеге асыру процесінде қоғам алдында тұрған міндеттерді орындаудың шарттары қамтамасыз етіледі; ол экономкалық мүдделерге ықпал жасаудың белгілі құралы болып табылады.

 Қаржы саясаты –  қаржыны басқарудың түпкі мақсаты,  оның нақты нәтижесі; өзінің функциялары  мен міндеттерін жүзеге асыру  үшін мемлекеттің қаржы саласында жүргізетін мақсатты ойлары мен шараларының жиынтығы. Ол мемлекеттің экономикалық саясатының құрамды бөлігі болып табылады.

Материалистік диалектика жүйесінде түрлі басқа саясат сияқты қаржы саясаты қондырмаға жатады, ал қаржы саясатында білінетін  және өндірістік қатынастардың, белгілі бір экономикалық формацияның бір бөлігі ретінде көрінетін қаржы қатынастары базистік болып табылады                                (2.1 сызбаны қараңыз).

 

 

 

 

 

 

3.1 сызба. Қоғамдық-экономикалық  формацияның базистік және қондырмалық жүйесіндегі қаржы

 

 

Қ О Н Д Ы Р  М А

Қаржы органдары