Қарым-қатынас психологиясы

Қарым-қатынас психологиясы

 

Жоспар:

1.Қарым-қатынас туралы жалпы  ұғым

2.Қарым-қатынастың түрлерi және  стратегиясы

3.Коммуникация және оның функциялары  мен түрлерi

 

 Адам қоғамда өзiн қоршаған  адамдар тобында өмiр сүредi  және дамиды, оның талаптарына  сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi.

 Қарым-қатынас психологиясы  мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың бiр-бiрiн қабылдауы  және түсiнуi, елiктеу, сендiру және  нандыру, ұйымшылдық немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады.

 Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы игеремiз. Бұл микроорта. Микроортадағы қарым-қатынас арқылы әрқайсымыз әлеуметтiк әлемдi кеңiнен танимыз және қарым-қатынасқа түсемiз, яғни макроорта әсерiн сезiнемiз.

 Макроорта – бұл өз ғылымы, мәдениетi, идеалогиясы, заңы, қоғамдық  өлшемдерi бар қоғам.

 Микро және макроортаның кездесетiн жерi, олардың өзара әрекеттесетiн шек – бұл кiшi топ, онда бiздiң әрқайсымыздың өмiрiмiз өтедi.

 Қарым-қатынас тарихи алғашқы  форма болып табылады оның  негiзiнде өркениет дамуының кейiнгi кезеңдерiнде қарым-қатынастың басқа  түрлерi пайда болды. Мысалы; жазбаша қарм-қатынас жазбашалықтың құралуынан кейiн ғана пайда бола бастады. Бiздiң әрқайсымыз адамдар арасында өмiр сүрiп және жұмыс iстегендiктен кез-келген жағдайда өз тiлектерiмiзге тәуелсiз түрде адамдармен қарым-қатынасқа түсемiз.

 Егер бiз өз өмiрiмiздi бақыласақ  онда мынаны байқаймыз:

 • басқа адамдармен өзара  әрекеттесiп оларды қабылдаймыз  және бағалаймыз.

 • Жиi түрлi естiгендерiмiздi қызығушылықпен  қабылдаймыз.

 • Таныстарымызбен немесе  кездейсоқ адамдармен өмiрлiк  тәжiрбиелерiмiзбен алмасамыз.

 • Басқа адамдардың әсерiн  сезiнiп оларға елiктеп өз мiнез-құлқымызды  өзгертемiз.

 • Шешiм қабылдағанда көп  жағдайда қасыңдағы адамдардың  пiкiрiн есепке аламыз.

 Қарым-қатынас стратегиясы

 Қарым-қатынас стратегиясы үшке  бөлiнедi.

 1-шi ашық-жабық қарым-қатынас. Ашық қарым-қатынаста әр адам өзiнiң көзқарасын жеткiзе бiлуi және басқалардың позициясын тыңдауға әрдайым дайындық. Ал жабық қарым-қатынас ақпаратқа деген өзiнiң көзқарасын қатынасын жеткiзе алмауы, қарым-қатынасқа түсуге талпынбауы.

2-шi Монологты стратегия.

3-шi Рольдiк тұлғаарлық стратегия  (мұғалiм-оқушы, үлкен-кiшi).

 

 Қарым-қатынастың түрлерi:

1. Маскiлi қарым-қатынастар; бiр  күннiң iшiнде бiрнеше маска  кию. Формалды қарым-қатынас, яғни  мұнда маскiлердi пайдаланып сұхбаттасушылардың тұлғалық ерекшелiгiн түсiнiп ескеруге талпынамыз (сыпайлық, қаталдық, тұйықтық). Шынайы сұхбаттасушыға деген сезiмдерiн, эмоцияларын қарым-қатынас барысында көрсетпейдi.

2. Формалды рөлдiк қарым-қатынас  – мұнда сұхбаттасушының тұлғасы  мен әлеуметтiк рөлi маңызды болып табылады.

3. Iскерлiк қарым-қатынас – мұнда  сұхбаттасушының iске деген тұлғалық  ерекшелiгi, мiнезi, жасы, көңiл-күйi ескерiледi. Сонымен бiрге оның iске деген  қызығушылығы мәндiк маңызды орын  алады.

4. Достардың рухани және тұлғалық қарым-қатынасы – мұнда кез келген тақырыпқа әңгiме қозғауға болады, тек сөз арқылы ғана емес жест, мимика арқылы бiрiн-бiрi жақсы түсiнедi.

5. Маникулятивтiк қарым-қатынас  сұхбаттасушыдан белгiлi бiр пайда  табуға бағытталған. Ол үшiн  сұхбаттасушының тұлғалық ерекшелiгiне байланысты түрлi әдiстер пайдаланады.

 

6. Вербалды және вербалды емес  қарым-қатынас. 

 

 Коммуникациялық жүйе – бұл  алынатын және берiлетiн ақпаратты  түсiнудi қамтамасыз ету мақсатында  адамдар арасындағы хабар алмасу.

 Коммуникацияның негiзгi функциялары мыналар:

1.Информативтi – адамдар арасындағы  өзара әрекеттесудi ұйымдастыру.

2.Интерактивтi – адамдар арасындағы  өзара әрекеттесу түрлерiн пайдалана  отырып сұхбаттасушының көңiл  күйiне, сенiмiне мiнез-құлқына әсер  ету.

3.Перциптивтi – қарым-қатынасқа түсушi серiктестердiң бiрiн-бiрi қабылдауы және өзара түсiнушiлiктi қалыптастыру.

4.Экспрессивтi – эмоционалды  бастан кешiрулер сипатын өзгерту.

 

 Хабар беру мына бағыттармен  жүзеге асады:

-жоғарыдан төменге – жұмысшыларға  бұйрық беру.

-төменнен жоғарыға – басшылармен  пiкiр алмасу және т.б.

 Коммуникация процесi жүзеге  асу үшiн мынадай 4 элемент керек.

1. хабар берушi 

2. мәлiмет

3. арнайы ақпарат беру құралы

4. ақпарат алушы 

 

 Коммуникация процесi 5 кезеңнен  тұрады.

1. ақпарат алмасудың басталуы, мұнда хабар жiберушiнiң қандай реакция алатынын ашық бiлу керек.

2. Ойдың символға мәлiметкен  айналуы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыбы: Қарым- қатынастар және ұғыну психологиясы.

 

Мақсаты: Оқушыларға қарым- қатынас ұғымын түсіндіре отырып, заңгерлердің қарым- қатынасын ұйымдастыру.

 

Жоспар:

1.Қарым-қатынас туралы жалпы ұғым

2.Қарым-қатынастың түрлерi және стратегиясы

3.Коммуникация және оның функциялары мен түрлерi

 

 Адам қоғамда өзiн қоршаған адамдар тобында өмiр сүредi және дамиды, оның талаптарына сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi.

 Қарым-қатынас психологиясы мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың бiр-бiрiн қабылдауы және түсiнуi, елiктеу, сендiру және нандыру, ұйымшылдық немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады.

 Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы игеремiз. Бұл микроорта. Микроортадағы қарым-қатынас арқылы әрқайсымыз әлеуметтiк әлемдi кеңiнен танимыз және қарым-қатынасқа түсемiз, яғни макроорта әсерiн сезiнемiз.

 Макроорта – бұл өз ғылымы, мәдениетi, идеалогиясы, заңы, қоғамдық өлшемдерi бар қоғам.

 Микро және макроортаның кездесетiн жерi, олардың өзара әрекеттесетiн шек – бұл кiшi топ, онда бiздiң әрқайсымыздың өмiрiмiз өтедi.

 Қарым-қатынас тарихи алғашқы форма болып табылады оның негiзiнде өркениет дамуының кейiнгi кезеңдерiнде қарым-қатынастың басқа түрлерi пайда болды. Мысалы; жазбаша қарм-қатынас жазбашалықтың құралуынан кейiн ғана пайда бола бастады. Бiздiң әрқайсымыз адамдар арасында өмiр сүрiп және жұмыс iстегендiктен кез-келген жағдайда өз тiлектерiмiзге тәуелсiз түрде адамдармен қарым-қатынасқа түсемiз.

 Егер бiз өз өмiрiмiздi бақыласақ онда мынаны байқаймыз:

 • басқа адамдармен өзара әрекеттесiп оларды қабылдаймыз және бағалаймыз.

 • Жиi түрлi естiгендерiмiздi қызығушылықпен қабылдаймыз.

 • Таныстарымызбен немесе кездейсоқ адамдармен өмiрлiк тәжiрбиелерiмiзбен алмасамыз.

 • Басқа адамдардың әсерiн сезiнiп оларға елiктеп өз мiнез-құлқымызды өзгертемiз.

 • Шешiм қабылдағанда көп жағдайда қасыңдағы адамдардың пiкiрiн есепке аламыз.

 Қарым-қатынас стратегиясы

 Қарым-қатынас стратегиясы үшке бөлiнедi.

1-шi ашық-жабық қарым-қатынас. Ашық қарым-қатынаста әр адам өзiнiң көзқарасын жеткiзе бiлуi және басқалардың позициясын тыңдауға әрдайым дайындық. Ал жабық қарым-қатынас ақпаратқа деген өзiнiң көзқарасын қатынасын жеткiзе алмауы, қарым-қатынасқа түсуге талпынбауы.

2-шi Монологты стратегия.

3-шi Рольдiк тұлғаарлық стратегия (мұғалiм-оқушы, үлкен-кiшi).

 

 Қарым-қатынастың түрлерi:

1. Маскiлi қарым-қатынастар; бiр күннiң iшiнде бiрнеше маска кию. Формалды қарым-қатынас, яғни мұнда маскiлердi пайдаланып сұхбаттасушылардың тұлғалық ерекшелiгiн түсiнiп ескеруге талпынамыз (сыпайлық, қаталдық, тұйықтық). Шынайы сұхбаттасушыға деген сезiмдерiн, эмоцияларын қарым-қатынас барысында көрсетпейдi.

2. Формалды рөлдiк қарым-қатынас – мұнда сұхбаттасушының тұлғасы мен әлеуметтiк рөлi маңызды болып табылады.

3. Iскерлiк қарым-қатынас – мұнда сұхбаттасушының iске деген тұлғалық ерекшелiгi, мiнезi, жасы, көңiл-күйi ескерiледi. Сонымен бiрге оның iске деген қызығушылығы мәндiк маңызды орын алады.

4. Достардың рухани және тұлғалық қарым-қатынасы – мұнда кез келген тақырыпқа әңгiме қозғауға болады, тек сөз арқылы ғана емес жест, мимика арқылы бiрiн-бiрi жақсы түсiнедi.

 5. Маникулятивтiк қарым-қатынас сұхбаттасушыдан белгiлi бiр пайда табуға бағытталған. Ол үшiн сұхбаттасушының тұлғалық ерекшелiгiне байланысты түрлi әдiстер пайдаланады.

 

6. Вербалды және вербалды емес  қарым-қатынас. 

 

 Коммуникациялық жүйе – бұл  алынатын және берiлетiн ақпаратты  түсiнудi қамтамасыз ету мақсатында адамдар арасындағы хабар алмасу.

 Коммуникацияның негiзгi функциялары  мыналар:

1.Информативтi – адамдар арасындағы  өзара әрекеттесудi ұйымдастыру.

2.Интерактивтi – адамдар арасындағы  өзара әрекеттесу түрлерiн пайдалана  отырып сұхбаттасушының көңiл күйiне, сенiмiне мiнез-құлқына әсер ету.

3.Перциптивтi – қарым-қатынасқа  түсушi серiктестердiң бiрiн-бiрi  қабылдауы және өзара түсiнушiлiктi қалыптастыру.

4.Экспрессивтi – эмоционалды  бастан кешiрулер сипатын өзгерту.

 

 Хабар беру мына бағыттармен жүзеге асады:

-жоғарыдан төменге – жұмысшыларға  бұйрық беру.

-төменнен жоғарыға – басшылармен  пiкiр алмасу және т.б.

 Коммуникация процесi жүзеге  асу үшiн мынадай 4 элемент керек.

1. хабар берушi 

2. мәлiмет

3. арнайы ақпарат беру құралы

4. ақпарат алушы

 

 Коммуникация процесi 5 кезеңнен  тұрады.

1. ақпарат алмасудың басталуы, мұнда хабар жiберушiнiң қандай  реакция алатынын ашық бiлу  керек.

2. Ойдың символға мәлiметкен  айналуы