Қазақстандағы экономикалық дағдарыстарының ерекшеліктері

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  ДЕНСАУЛЫҚ  САҚТАУ  МИНИСТРЛІГІ

 

ОҢТҮСТІК  ҚАЗАҚСТАН  МЕМЛЕКЕТТІК  ФАРМАЦЕВТИКА  АКАДЕМИЯСЫ

 

 

Қазақстан тарихы және Қоғамдық пәндер кафедрасы

РЕФЕРАТ

 

Тақырыбы: Қазақстандағы  экономикалық дағдарыстарының  ерекшеліктері

 

 

 

 

 

 

 

                                        Орындаған:

                                                          Тобы:

                                          Қабылдаған:

 

 

 

 

 

 

 

Шымкент 2013 ж.

 

 

ЖОСПАР

 

Кіріспе

1.1  Дағдарыс жағдайында мемлекеттік реттеу.

1.2  Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2010 жылғы 29 қаңтар.  

1.3  Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2011 жылғы 28 қаңтар.

1.4  Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы дағдарысты жағдайдан шығу әрекеттері.

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

                  Мемлекеттік басқару дағдарысы- мемлекеттік басқару құрылымының тұрақсыздануымен, саяси институттардың ықпалының теңгермелуімен, саяси қақтығыстардың ұшығуымен, көпшіліктің белсенділігінің артуымен сипатталатын қоғамның саяси жүйесінің өркендеуі мен қызмет көрсетуінің ерекше өзгерген түрі.

Мемлекеттік басқарудағы  дағдарыстың негізгі белгілері  болып мыналар табылады.

• саяси және әлеуметтік қақтығыстардың ұшығуы, оның ашық саяси сипат алуы немесе талап пен сұраныс билік құрылысының саяси бағытын, басқарудың стратегиясы мен әдістерін өзгертуге бағытталады.
• Қақтығыстардың өсуін мемлекеттік биліктің басқара алмауы, саяси-экономикалық үдерістер мен дәстүрлі әдістердің қатынастарын реттеу мемлекеттің ішкі және сыртқы саясат “зигзаг” түрінде көрінеді.
• Басқарудың құрылымдық-функционалдық жүйесінің және саяси билік институттарының теңестірілмеуі, қоршаған ортамен өзара қарым-қатынастың үзілуі, мемлекеттік биліктің легитимділігінің жойылуы, қоғамның саяси қауіпті және ұшыққан күйі.

Мемлекеттік басқарудағы  дағдарыстың барлық белгілері кезеңдермен  дамиды.

Бірінші, бастапқы кезең: қоғамдық өмірдің әр аумағында көптеген жанжалдар ошағынаң пайда болуымен сипатталады. Солқылдақ плюралистикалық жүйеде тоқырау күштер мен көзқарастардың жаңа арақатынасын көрсетеді, олардың шешімі саяси дамудың жаңа көздері болып табылады.Бұл жағдайда жанжалдар тұрақтандыру, түзету рөлін атқарады. Қатаң көпшілік- саяси жүйеде жанжалдар тұрақсыздық, бұлғаңдату рөлін атқара отырып саяси күйзелісті тереңдетеді.

Екінші, мемлекеттік билік  кезеңі: қоғамдық институттардың қызметі механизмінің ыдырауы, құрылымның сәйкес келмеуі, әлеуметтік- экономикалық жағдайдың түрлері мен әдістерінің өзгертілуін сипаттайтын және қоғамдағы төтенше жағдайдың келісімі арқылы шешіледі.

Үшінші, дағдарыстың өсуі мен ұшығу кезеңі: тұрақтанған  саяси құрылымның ыдырауы, энтропияға бастайтын мемлекеттік билік  жүйесі, яғни ыдырау, мемлекеттік биліктің құнсыздануы, билік органдарының негізгі сапасын жоғалтуы- қоғамдық үдерістері басқаруға ықпал етеді. Бұл жағдайда басқарудың жалпы жүйелілігін қарастырамыз. Әрине, бұл кезеңдерді бөліп қарау салыстырмалы және шартты сипат алады. Іс жүзінде барлығы әлде қайда күрделірек. Көрсетілген кезеңдер арасында “қытай қабырғасы” жоқ . Өмір өзені “тоғызыншы валюталарды” тудыратын толқындардың қайда және қашан жиналатынын байқауға мүмкіндік бермейді.

 

1.1  Дағдарыс жағдайында мемлекеттік реттеу

 

Қаржылық  күйреуінің  төмендеуі мен көтерілуі-әлемдік экономикасының өнеркәсібінің “серік” шаруашылығы.

Кәсіпкерлік менеджмент ұстанымы-басқару объектісі, техникалық, коммерциялық, қаржылық, сақтандыру, есептік және әкімшілдік операциялары болып бөлінеді. Ең біріншіден кәсіпкерлік  ұстаным акционерінің қызметі, ақша қаражатымен тығыз байланыста. Кәсіпкерлік мемлекетте ол елдің микроэкономикалық әлуеті.

 

Кәсіпкерлік менеджмент ұстанымының  негізгі операциясының схемасы.

 

 

 

 

 

 

 

Жалпы кәсіпкерлік және үй шаруашылығының көтерілу тұрақтылығы, кедейліктің азаюы, жоғарғы білім алу, дұрыс тамақтану және денсаулық сақтау, мәдени өмір жатады.

Бұндай байланыстар, шынды, сұрақ туғызады, экономика өсуін  мойындау, кәсіпкерлікті және үй шаруашылығын сақтап қалу.

Мемлекет рөлі, мемлекеттік реттеу тағы басқа да жетістіктер.

Дағдарыс классификациясының жіктелуі:

1. “ішкі ” талдырудың дағдарыстағы нәтижесі негізінде. Бұл жағдайда дағдарыс түсінігі, экономикалық шаруашылық жалғасы, ол географиялық болып табылады.
2. Дағдарыс кезеңі. Экономиканың көтерілуі механизмі мен әлеуметтік үдеріс.
3. Құрылымдық дағдарыс. Экономикалық және жалпы динамика шаруашылыққа кіру барысында тұрақты импульс береді.
4. Өндірістік дағдарыс тәсілі. Қарама-қайшы дағдарыс мінездемесінің шиеленісуі.

Белгілі француз экономигі Робер Буайс 4 негізгі дағдарыс типологиясын ойлап тапты.

Дағдарыстың бірінші  типі- сипатты бұзу

Екінші типі- жүйе реттеудегі ішінараны бұзу.

Үшінші типі- жүйе реттеу дағдарысы

Төртінші типі- жүйе реттеу және қор жинаудағы дағдарыс тәртібі.

Бұл типтік дағдарыстардың ішіндегілерді жіктесек.

Бірінші дағдарыс типі- “ішкі” талдыру дағдарыс нәтижесіне жатады.

Екінші типтік дағдарыс- құрылымдық кезеңге сәйкес.

Үшінші және төртінші типтік дағдарыс- тағы да басқа кезеңдер негізінде.

Реттеу дегеніміз - ол басқару функциясы. Экономикалық жүйенің институттық білімінің қамтамассыз етілу жиынтығы.

Экономикалық эффекттің анықталуы мыналар:

• кәсіпкерліктің эффекті, максималды шығумен қамтамасcыз етеді. Оның түсінігі инженер-технологиямен сәйкес.
• Тамақтану эффектісінің құрылымы, тауар өндіру мен оңтайлы ұштастыру.
• Қажеттілік эффектісі– мінезделуі тұтынушы кірісінің бөлінуімен, тауардың максималды шегіне жетуі.

 

Дағдарыс жағдайындағы әлемдік экономиканың кезеңдері:

1. Инновацияны іздеу. Экономикалық өсуге өзгеріс енгізу. Ол ішкі ұйымның және бәсеке қабілетінің кәсіпкерлікке жылжуы.
2. Инновацияны тарату шарты, инновация қажет болуы да мүмкін емес, шарт микро және макро кезеңде болса, онда бейімделуді қабылдау. Сол себептен факторға сұрақ қойылып. Инновацияны тарту қандай дағдарыс шартымен анықталады.
3. Локольды және глобальды өзгертуді анықтау. Құрылымдық өзгертумен шартты тексеру инновациялық өзгерту арасында.
4. Құрылымның бір қалыпты өзгеруі. Бұл дағдарыс жағдайындағы реттеу үдерісі қисындық ығыстыру өндірістік өзгерту, өткізу мақсаты мен салдары.
5. Ұйымның-құрылымдық ортасы, әкімшілдік механизмнің аспектісін іздеу.

Мемлекет өзінің басқару  функциясын көптеген сферадан өткізеді.

Біріншіден бұл– кәсіпорынның федеральды бағыныштылығы. Ұйымның басқару мүлкін кешенді жүзеге асыру мемлекеттік министрлігі Ресей мүлкінде.

Екіншіден- мемлекет қатысуы кәсіпорынның жарғы капиталында. Осы негізде кәсіпорындар мемлекет қатысуымен акцияны сатуға жібермейді және де олар мемлекет жағы объектінің қатынасы. Басқару органының осы кәсіпорынды мемлекеттік танысуды қосу.

Үшіншіден- мемлекеттің  жылжымайтын мүлік кешені. Бұл  мемлекет негізіндегі алтын қор. Бұл әрқашанда эффективті жұмыс  істейді.

Төртіншіден- жер қатынасымен  тығыз байланыста. Бұл жүйеде көптеген заңдық актілер бар. Мемлекеттік реттеу өз аймағында жүзеге асады. Бұл базада оңтайлы жұмыскерлер ынтасын өткізеді және кәсіпорын мен мемлекетте өнімді өткізу еңбектен материалды және қаржылық ресурспен байланыста болады.

Экономиканы мемлекеттік  реттеу маңызды міндеттерінің бірі болып, кәсіпорын қызметіндегі дағдарыстық құбылыстардан өтуге жағдайлар жасау табылады. Бұл міндет дағдарысты мемлекеттік реттеу шараларын жасау мен өткізу арқылы шешіледі. Дағдарысты мемлекеттік реттеу- мемлекеттің кәсіпорынды дағдарыстық жағдайлардан, банкроттың алдын-алудан қорғау немесе оның арғы қызметін тоқтату үшін пайда болатын ұйымдастырушылық-экономикалық және құқықтық қатынастарын көрсететін макроэкономикалық категория.

Дағдарысты мемлекеттік  реттеу- нормативті құбылыс. Ол қызметті талдаудан және нақты, ашық мақсаттарды қоюдан, мүмкіндігінше дағдарыстың жағдайларды оң түрде өзгертетін құралдардан тұрады.

 

 

Дағдарысқа қарсы мемлекеттік  реттеуді түрлі белгілері бойынша  жіктеу

 

№	Жіктеу белгілері	Дағдарысқа қарсы мемлекеттік  реттеу түрлері
1	Тараптарды қорғау	-кредиторлар             мүдделерін қорғайтын бейтарап кәсіпорын мүдделерін қорғайтын
2	Кәсіпорынның төлем  қабілетсіздігін тану	төлем сомасы төлем мерзімі
3	Сауықтыру мерзімінің ұзақтығы	үш айға дейін үш айдан алты айға дейін алты айдан бір жылға дейін
4	Конкурстық салмақты өткізу	әлеуметтік бағытталған әлеуметтік бағытталмаған
5	Төлем қабілетсіздік  диагностикасын өткізу	жедел диагностика терең талдау жүргізу

 

 

Бұл кестеде келтірілген  белгілері бойынша Қазақстандағы  дағдарысты мемлекеттік реттеуді кредиторлар мүддесін қорғайтын, төлемдер мерзімі  бойынша төлем қабілеттілігін анықтайтын, оңалту мерзімі алып айға дейінгі, әлеуметтік бағытталған жедел диагностикалы заңдылық пен қарастыруға болады. Төлем қабілеттілікті анықтау диагностикасы Қазақстан Республикасының заңдылығы бойынша тек қана екі коэффициент арқылы жүргізіледі .

 

 

1.2  Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2010 жылғы 29 қаңтар.  

Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері

                                                                                                                                                                                                                                                                      Ел тарихының ХХІ ғасырдағы аса бір күрделі кезеңі аяқталып келеді. Дүние жүзінің экономикасын тұралатқан жаһандық дағдарыс дауылы әлі басыла қойған жоқ. Алайда ол өзінің алғашқы алапат қуатынан айырылды. Біз тастүйін дайын болғандықтан, оның салдары біздің еліміз үшін соншалықты ауырға соққан жоқ. Дағдарысқа дейінгі кезеңде біз Қытай, Үндістан және өзге де экономикасы қарыштап алға басқан мемлекеттер қатарында дамудың жоғары деңгейіне көтерілдік. Өйткені біз оған қалай қол жеткізуге болатынын білдік. Бәрін дұрыс жоспарлап, сауатты іске асырғандықтан, біздің дамуымыз сәтті болды. Біз жасампаздыққа жұмыла кіріскендіктен, дамудың даңғыл жолына түстік. Толағай табыстарымен дүние жүзін мойындатқан Қазақстанның әлеуеті артып, экономикасы серпінді бола түсті.                         Дамуымыздың маңызды алғышартына айналған қазақстандық бірліктің өнегелі үлгісі ғаламшардағы мемлекет басшылары мен конфессия жетекшілерінен лайықты бағасын алды. Осылайша Қазақстан қуатты да табысты мемлекетке айналып, өзінің бастамалары арқылы жоғары халықаралық беделге ие болды.

Жасампаздық қуатымен дүние жүзінде даңқы артқан Қазақстан  әлемді өз жетістіктерімен таң қалдырды. Сондықтан Қазақстанға Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық ету мәртебелі миссиясы сеніп тапсырылды. Біз жаңа онжылдығымызды әлемдік деңгейдегі осындай абыройлы тарихи оқиғамен бастадық. Мен біздің алдағы барша жетістіктеріміз осындай жарқын болады деп сенемін.                                            Менің басты мақсатым – еліміздің алдағы онжылдықтағы экономикалық өрлеуін қамтамассыз етіп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашу. Бүгінгі Жолдауым осыған арналған. “Қазақстан-2030” Стратегиясын орындай отырып, біз алғашқы онжылдыққа бағдарлама жасап, оны тәмамдадық. Әлемдік қаржы-экономикалық дағдарысы экономиканың өсу қарқынына ықпал етті, бірақ біздің дамуымызды тоқтатқан жоқ. Жинақталған экономикалық әлеует соңғы үш жылдың аса қиын дағдарыстық шайқасында бізге тұрлаулылықты қамтамасыз етті. Біз еліміздің қаржы жүйесін қорғап, жүйе құраушы банктерді сақтап қалдық. Біз шағын және орта бизнесті қиыншылықта қалдырмадық.  Ұлттық және трансұлттық компаниялардың мемлекеттік сатып алуларындағы “қазақстандық үлестің” болмаған өсіміне қол жеткіздік.        Агроөнеркәсіптік кешенге бұрын-соңды болмаған көмек көрсеттік. Мемлекет үлестік құрылысты аяқтау жөніндегі барлық шығындарды өз мойнына алды. 

“Жол картасы-2009”  бағдарламасын табысты іске асырудың арқасында ел өңірлерінде ТКШ-ны реконструкциялау жөнінде 862 жоба іске асырылып, 737 шақырым электр желісі, 1029 шақырым сумен жабдықтау желілері, 284 шақырым жылу трассасы, автожолдар, жүздеген мектептер мен ауруханалар, мәдениет пен спорт нысандары жөнделді. Әр ауылға дейін жеткен мұндай аса маңызды жұмысты біз тұңғыш рет жүргіздік. Халық бізге риза – біз жақсы жұмыс атқардық.  Барлығы да менің бақылауыммен, жедел, жария атқарылды. Біз рецессияға жол бермедік, өйткені, не істеу керектігін білдік және мұны жедел істедік. Ұлы Неру бір кездері былай деген екен: “Табыс кім батыл қимылдаса, соның үлесіне жиі түседі”. Ал біз батыл қимылдадық.    2009 жылы экономиканың артуы 1,1%-ды, өнеркәсіпте 1,7%-ды құрады. Біз оң өсу қарқыны бар елдердің “серіппелі тобына” жаттық. Ұлттық қордың жалпы халықаралық резервтері мен активтері бүгіннің өзінде 50 миллиард доллардан асып түсіп, соңғы он жылда 25 еседен астамға өсті. Өткен жылы біз Қор қаржысының бір бөлігін жұмсадық, ал бүгінде Қордың көлемі өткен жылдың желтоқсанындағыдан көп екенін атап өту маңызды. Қордың арқасында біз дағдарысқа қарсы шараларды жүргізіп қана қойған жоқпыз, сонымен бірге мемлекетке, бізге қиын болған кезде, сатуға мәжбүр болған маңызды активтерді қайтардық. Бұл – Екібастұз 1-ші ГРЭС-і, “Богатырь” разрезі, Қашағандағы біздің үлесіміз, Маңғыстаумұнайгаз және барлық үш мұнай өңдеу зауыты. Жұмыссыздық деңгейі 6,3%-ды құрады, ал бұл дағдарысқа дейінгі уақыттағыдан төмен. Тиімді іске асырылған Жұмыспен қамту стратегиясының арқасында елде 400 мыңнан астам жұмыс орындары ашылды. Әртараптандырудың өзегі кәсіпкерлік болады.