Экология ғылымының қазіргі кездегі өзекті мәселелері

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 29 Апреля 2013 в 16:20, реферат

Краткое описание

Адам пайда болғаннан бастап-ақ, биосферадағы қалыптасқан экологиялық тепе-теңдік өзгере бастады. Адамның іс-әрекеттерінің тікелей табиғатқа әсер етуін антропогендік факторлар деп атайды. Жер тарихында адамның пайда болуының өзі ең ірі эволюциялық өзгеріс деп есептелінеді. Алғашқы кезде адам санының аз болуы және табиғатқа табыну дәстүрінің болуына байланысты адамның табиғатка әсері онша байқала қоймады. Бірте-бірте адам санының артуы, жаңа жерлерді игеруі, табиғат байлықтарын кеңінен пайдалануы нәтижесінде адамның табиғатқа ықпалы арта түсті.

Содержание

• 1 Кезеңдері
o 1.1 Бірінші кезең
o 1.2 Екінші кезең
o 1.3 Үшінші кезең
• 2 Экологиялық дағдарыс
• 3 Экологиялық апат
• 4 Экологиялық мәселелер
o 4.1 Ғаламдық экологиялық мәселелер
o 4.2 Аймақтық экологиялық мәселелер
o 4.3 Жергілікті экологиялық мәселелер
• 5 Б.Комманердің экологиялық заңдары

Прикрепленные файлы: 1 файл

Экология ғылымының қазіргі кездегі өзекті мәселелері.docx

— 251.59 Кб (Скачать документ)

Экология ғылымының  қазіргі кездегі өзекті мәселелері

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет

Мында өту: шарлау, іздеу

Биосфера.

Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас. Жер бетіндегі биосфера қабығы миллиардтаған жылдар бойы біртіндеп қалыптасқан өзін-өзі реттеп отыратын ғаламдық ашық жүйе. Ондағы тірі организмдер сыртқы ортаның үнемі өзгеріп тұратын жағдайларына тіршілік ақпараттары арқылы бейімделді. Биосфераның ұзақ уақыттар бойы қалыптасқан динамикалық тұрақтылығының нәтижесінде, организмдер мен коршаған орта арасында табиғи тепе-теңдік пайда болды.

Адам пайда болғаннан  бастап-ақ, биосферадағы қалыптасқан  экологиялық тепе-теңдік өзгере бастады. Адамның іс-әрекеттерінің тікелей  табиғатқа әсер етуін антропогендік  факторлар деп атайды. Жер тарихында  адамның пайда болуының өзі ең ірі эволюциялық өзгеріс деп  есептелінеді. Алғашқы кезде адам санының аз болуы және табиғатқа  табыну дәстүрінің болуына байланысты адамның табиғатка әсері онша байқала қоймады. Бірте-бірте адам санының артуы, жаңа жерлерді игеруі, табиғат байлықтарын кеңінен  пайдалануы нәтижесінде адамның  табиғатқа ықпалы арта түсті.

Мазмұны

  • 1 Кезеңдері
    • 1.1 Бірінші кезең
    • 1.2 Екінші кезең
    • 1.3 Үшінші кезең
  • 2 Экологиялық дағдарыс
  • 3 Экологиялық апат
  • 4 Экологиялық мәселелер
    • 4.1 Ғаламдық экологиялық мәселелер
    • 4.2 Аймақтық экологиялық мәселелер
    • 4.3 Жергілікті экологиялық мәселелер
  • 5 Б.Комманердің экологиялық заңдары
  • 6 Пайдаланған әдебиет

Кезеңдері

Бірінші кезең

Мамонттар

Бірінші кезең — бастапқы тас (палеолит) дәуірін қамтиды. Бұл кезенде алғашқы кауымдық қоғам қалыптасып, адамдар аң аулауды және өсімдіктерді жинауды кәсіп етті. Осы дәуірдің өзінде-ақ адамның өсімдіктер мен жануарларға әсері байқала бастады. Мысалы, ретсіз көптеп аулаудың нәтижесінде мамонттар, алып бұғылар, жүнді мүйізтұмсықтар және т.б. аңдар жойылды.

Екінші кезең

Сахара

Екінші кезең — неолит дәуіріндегі (VIII—VII б.з.д. мыңжылдық) егіншілік пен мал шаруашылығының пайда болуымен ерекшеленді. Мұндай шаруашылықтар үшін бұрын пайдаланылмаған жаңа жерлер игерілді, орманды алқаптар қырқылды, шалғындықтар жыртылды және т.б. Осындай іс-әрекеттердің әсерінен бір кездегі табиғаты шұрайлы жерлер (Сахара, Гоби, Қарақұм, Қызылқұм өңірлері) бірте-бірте шөлге айналды. Бұл дәуірдің соңында адамдар жаңа жерлерге саяхаттар ұйымдастырып, бұрын белгісіз құрлықтарға қоныстанып, сол аймақтардың табиғатын игере бастады.

Үшінші кезең

Үшінші кезең — өнеркәсіптің қарқынды дамуымен ерекшеленді. Бұл кезең XVII ғасырдан бастап XX ғасырдың орта кезіне дейінгі аралықты камтиды. Өнеркәсіптің түрлі салалары үшін жаңа шикізат көздері пайдаланыла бастады. Соның нәтижесінде жаңа отын мен пайдалы қазба түрлерін пайдалану еселеп арта түсті. Бұл кезеңде адам санының артуы, түрлі өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы салаларының кең өріс алуы, адамның табиғатқа әсер етуін күшейтіп, пайдалы қазбалар қорының азаюына, биосфераның ластануына ықпал етті.

Экологиялық дағдарыс

Экологиялық дағдарыс (немесе төтенше экологиялық жағдайлар) кезінде табиғат пен қоғам арасындағы өзара қарым-қатынас шиеленісе түседі. Бұл кезде қоғамдағы өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастар биосферадағы тарихи қалыптасқан тепе-теңдіктің бұзылуына әсер етеді. Мұның өзі түптеп келгенде адамзат өміріне қауіп төндіре бастады. Экологиялық дағдарыс — қайтымды процесс. Оны адамның белсенді түрде жүргізілген іс-әрекеттері арқылы біртіндеп жоюға болады. Мысалы, экологиялық таза энергия (жел, Күн, су) көздерін кеңінен пайдалану немесе пайдалы казбаларды әрі тиімді, әрі кешенді пайдалану және т.б. Тірі организмдердің сирек түрлерін қорғау жұмыстарын қатаң қадағалау, ормандарды қалпына келтіру, топырақ құнарлылығын арттыру және т.б. жұмыстар арқылы да экологиялық дағдарыстарды тоқтатуға болады.

Экологиялық апат

Экологиялық апат — табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынас әбден шиеленісіп кеткен жағдайда байқалады. Бұл кезде табиғатта қалыптасқан экологиялық тепе-теңдік мүлдем бұзылады, оны қайтадан қалпына келтіру мүмкін емес. Сондықтан да экологиялық апат қайтымсыз процесс болып саналады. Экологиялық апат көбіне адамның тікелей немесе жанама іс-әрекеттерінің нәтижесінен пайда болады. Бұл кезде кейбір өсімдіктер мен жануарлардың көптеген түрлері мүлде жойылады.

Адамдардың іс-әрекеттерінен  соңғы 300 жылда құстардың 140- қа жуық, ал сүтқоректілердің 106 түрі біржола жойылып кеткен. Антропогендік факторлардың жануарлар дүниесіне әсер етуі жылдан-жылға айқын байқалуда.

Экологиялық мәселелер

Адамның жер бетіндегі  табиғатқа әсер ету ауқымдылығына  байланысты адамзатты алаңдатып  отырған экологиялық мәселелерді, негізінен, үш топқа бөледі:

Ғаламдық экологиялық  мәселелер

Ғаламдық экологиялық  мәселелер — мұндай мәселелерді бүкіл адамзат біріге отырып шешуі тиіс. Оған атмосфераның, гидросфераның және литосфераның ғаламдық деңгейде ластануын атауға болады. Әр түрлі отын түрлерін пайдалану кезінде жыл сайын атмосфераға орта есеппен 20 млрд т-дай көмірқышқыл газы бөлінеді. Бұл ауа құрамында көмірқышқыл газының жинақтала түсуіне тікелей әсер етеді. Бұл жағдайлар климаттың жаппай жылынуына ықпал етеді. Жер бетіне түскен күн сәулелерінің бәрі де жерді қыздырады да, инфрақызыл сәулелер жылу түрінде кері ғарыш кеңістігіне таралады. Кері шағылысқан бұл сәулелерді көмірқышқыл газы, метан, фреондар және т.б. газдар өздеріне сіңіреді де, температура көтеріледі. Күннің кері шағылысқан жылуын сіңіретін газдарды парниктік (жылыжайлық) газдар деп атайды. Парниктік газдардың атмосферада біртіндеп жинақталып, атмосферадағы жылу балансының өзреуін парниктік эффект деп атайды.

Аймақтық экологиялық  мәселелер

Аймақтық экологиялық  мәселелер — жер бетіндегі ауқымды аймақтарды, яғни бірнеше мемлекеттердің аумағын қамтиды. Ондай экологиялық мәселелерді бірнеше мемлекет бірігіп шешуі тиіс. Мұндай экологиялық мәселелерге жыл құстарын және трансшекаралық су қорларын және т.б. табиғат байлықтарын қорғау жатады. Мысалы, бұған Каспий теңізін, Дунай және Ертіс өзендерін және т.б. қорғау мысал бола алады.

Жергілікті экологиялық  мәселелер

Жергілікті экологиялық  мәселелер — белгілі бір жергілікті шағын аумақтың табиғат байлықтарының жеке тобын немесе бір ғана түрін қорғаумен ерекшеленеді. Мұндай мәселелер жергілікті деңгейде (бір мемлекеттің өз ішінде) шешуді қажет етеді. Мысалы, Шарын шатқалындағы геологиялық замандардан сақталып келген шаған (ерен) тоғайын қорғау немесе Алакөлдегі реликті шағала (қара мойнақ шағала) түрін сақтап калу, Балқаш көлінің экологиялық жағдайы және т.б. атауға болады.

Жоғарыда аталған экологиялық  мәселелердің бәрі бір-бірімен өзара  тығыз байланысты. Өйткені кейде  жергілікті мәселелер аймақтыққа, ал аймақтық мәселелер ғаламдық мәселелерге  ауысып кетуі де мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жер асты суы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан  алынған мәлімет

Мында өту: шарлау, іздеу

Жер асты суы

Жер асты суы[1] – жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының аралығындағы су.

Ол шөгінді және борпылдақ тау жыныстары бөлшектерінің арасын, ұсақ кеуектерін, магмалық және метаморфтық жыныстардың жарықтары мен жіктерін, гипс, доломит, әктас жыныстарындағы карст қуыстарын толтырып жатады. Жер асты суы қалыптасу жағдайына, тереңдігіне, арын күшінің мөлшеріне қарай қалқыма су, грунт және артезиан сулары болып 3 топқа бөлінеді. Қалқыма су – кішігірім ойпаттарда, құм-шағылдар арасында жауын-шашын немесе тасыған өзен, көл суларының топыраққа сіңуінен уақытша пайда болған, Жер бетіне ең жақын жатқан арынсыз жер асты суы. Оның қорына, химиялық құрамы мен температурасына ауа райының өзгерістері үлкен әсер етеді. Сондықтан су қорын құрайтын негізгі көз жойылғанда, бұл су құрғап қалады. Жауын-шашын мол жылдары, өзен қатты тасығанда, қыста қар қалың жауғанда қайтадан пайда болады. Грунт суы – табиғи қоры қалқыма суға қарағанда тұрақты, Жер бетіне жақын кеуекті, жарықты, карсты сулы қабаттардағы арынсыз жер асты суы. Мұндай суды ерте заманнан бері құдық қазып, кеңінен пайдаланғандықтан «құдық суы» деп те атайды. Ол Жер бетінен 1 – 5 м-ден 50 – 70 м-ге дейінгі тереңдікте кездеседі; өзен, көл, теңіз маңында, сайларда, тау-төбе, қырат бөктерлерінде тұма-бұлақ болып, Жер бетіне еркін шығып та жатады. Жер бетіне біршама таяу жатқан грунт суының деңгейі ауа райының өзгешеліктері мен табиғи өзгерістерге тәуелді болып отырады. Жауын-шашын мол жылдары, көктемде қар ерігенде, күзгі көп жауын кезінде бұл судың деңгейі едәуір жоғары көтеріледі, ал құрғақшылық жылдары, қыс пен жаз айларында оның деңгейі төмендеп, тереңдеп кетеді. Грунт суы неғұрлым тайызда жатса, оның көтеріліп-төмендеу мөлшері де соғұрлым көп болады. Тайыз жердегі грунт суының деңгейі бір жыл ішінде 1,5 – 2 метр және одан да көп мөлшерде өзгеріп отыратын болса, тереңдегі сулардың деңгейі тек бірнеше см-ге ғана өзгереді. Су деңгейінің өзгерісіне, жыл маусымдарының ауысуына байланысты бұл сулардың минералдылығы, химиялық құрамы мен температурасы да өзгеріп отырады. Артезиан суы – тереңде (75 – 100 м-ден астам) жатқан шөгінді (құм, құмтас, әктас) тау жыныстарында шоғырланған арынды жер асты суы. Ол өткізбейтін жыныс қабаттарының арасында жатқандықтан, арын күші едәуір болады, бұрғыланған ұңғылар арқылы жоғары көтеріліп (кейде шапшып), Жер бетіне шығады. Артезиан суының қоры, минералдылығы, химиялық құрамы, температурасы ұзақ жылдар бойы пайдалану нәтижесінде ғана өзгерістерге ұшырайды. Жер асты суының негізгі қоры өзен, көл, теңіз суларының және қар мен жауын суларының Жерге сіңуі нәтижесінде қалыптасады. Құрамындағы тұздардың, минералдың мөлшеріне сәйкес жер асты суы тұщы (минералдығы 1 г/л-ге дейін), ашқылтым (1 – 10 г/л), ащы (10 – 50 г/л) және тұзды (50 г/л-ден астам) сулар болып бөлінеді. Қазақстан бойынша жер асты суының (артезиан және грунт суларының) жалпы қоры 7500 млрд. м3, ол жылма-жыл 35 – 40 млрд. м3 сіңбе сумен толығып отырады. Қазіргі кезде қалалар мен елді мекендерді сумен қамтамасыз ету, мал жайылымдарын суландыру, Жер суғару бағыттарында пайдаланып жүрген жер асты суының мөлшері 3,5 – 4 млрд. м3.

Мазмұны

  • 1 Жер асты суының кен орны
  • 2 Жер асты суының қоры
  • 3 Жер асты суын қорғау
  • 4 Грунт суы
  • 5 Артезиан сулары
  • 6 Минералды сулар
  • 7 Жер асты су ағыны
  • 8 Жер асты су ағынының алабы
  • 9 Жер асты су жинау шекарасы
  • 10 Жер асты сужиғысы
  • 11 Жер асты сулары
  • 12 Жер асты сулары балансының теңдеуі
  • 13 Жер асты сулары деңгейінің тербелу амплитудасы
  • 14 Жер асты сулары деңгейлерінің турақтануы
  • 15 Жер асты сулары қалыптасуының генетикалық циклдері
  • 16 Жер асты сулары қалыптасуының седиментациялық теориясы
  • 17 Жер асты сулары пайда болуының кондесациялық теориясы
  • 18 Жер асты сулары пайда болуының ювинильдік (магматектік) теориясы
  • 19 Жер асты суларын барлау
  • 20 Жер асты суларын жіктеу
  • 21 Жер асты суларын пайдалану
  • 22 Жер асты суларын химиялық құрамы бойынша жіктеу
  • 23 Жер асты суларын шегендеу
  • 24 Жер асты суларын іздеу және барлау
  • 25 Жер асты суларында газдың жылыстауы, минрациясы
  • 26 Жер асты суларындағы химиялық элементтердің жылыстауы
  • 27 Жер асты суларының алабы
  • 28 Жер асты суларының балансы
  • 29 Жер асты суларының болжамдық қоры
  • 30 Жер асты суларының газдық құрамы
  • 31 Жер асты суларының генетикалық түрінің графигі
  • 32 Жер асты суларының геологиялық қорлары
  • 33 Жер асты суларының геохимиясы
  • 34 Жер асты суларының депрессиясы
  • 35 Жер асты суларының динамикасы
  • 36 Жер асты сулараның жалпы қоры
  • 37 Жер асты суларының жаңаратын қоры
  • 38 Жер астысуларының жылыстауы
  • 39 Жер асты суларының игерілетін қоры
  • 40 Жер асты суларының иондық - тұзждық құрамы
  • 41 Жер асты суларының кадастры
  • 42 Жер асты суларының кен орны
  • 43 Жер асты суларының қалыптасуы
  • 44 Жер асты суларының қоры
  • 45 Жер асты суларының ластануы
  • 46 Жер асты сулатының метаморфтануы
  • 47 Жер асты суларының органикалық заттары
  • 48 Жер асты суларының пайда болу түрлері
  • 49 Жер асты суларының пайда болуы
  • 50 Жер асты суларының режімі
  • 51 Жер асты суларының резервуары
  • 52 Жер асты суларының ретеулі қоры
  • 53 Жер асты суларының серпімді қоры
  • 54 Жер асты суларының сутартқысы
  • 55 Жер асты суларының табиғи ресурстары
  • 56 Жер асты суларының табиғи (сыйымдылық) қоры
  • 57 Жер асты суларының тежеме көтерілу белдемі
  • 58 Жер асты суларының химиялық құрамасының жіктемесі
  • 59 Жер асты суларының химиялық түрлері
  • 60 Жер асты суының деңгейі
  • 61 Жер асты (грунт) суларының тежеме көтерілімі
  • 62 Жер астылық гидродинамика
  • 63 Жер астындағы сіңбе сулардың қалыптасу теориясы
  • 64 Термалды жер асты сулары
  • 65 Пайдаланылған әдебиеттер
  • 66 Сыртқы сілтемелер

Жер асты суының кен  орны

Saturation level грунт суының деңгейі; Artesian well — артезиандық ұңғыма; Pervious strata — су сақтағыш қабат; Impervious strata — су ұстағыш қабат

Жер асты суының кен орны – жауын-шашынның, өзен суларының  Жерге сіңуінен пайда болатын  жер асты суларының шоғырланған  орны. Судың сапасына, химиялық құрамына, температурасына қарай тұщы, ашқылтым, термальді, шипалы (минералды), өндірістік қазба байлықты су кен орны болып бөлінеді. Ал қалыптасу жағдайларына қарай өзен арналарының грунт сулары, тау жыныстарының жарықшаларының, карст қуыстарының грунт сулары, артезиан алаптарындағы арынды сулар, тектоникалық жарықтардағы сулар, тау етегіндегі ысырынды конус сулары, құм массивтерінің грунт сулары, т.б. болып бөлінеді. Ең ірі жер асты суының кен орындары таулы аудандарға жанаса орналасқан қиыршыққұм, шағылқұм, малтатастардан құралған ысырынды моллас кешендерінде, өзен арналарының аллювиальдік шөгінділерінде, ірі артезиан алаптарында кездеседі. Жер бетіне таяу (10 – 30 м) жатқан жер асты суының кен орындары өзен арналарындағы аллювиальдік шөгінділерде орналасқан. Термальді су кен орындары, негізінен, тереңде жатқан артезиан сулы қабаттарда, кейбір таулы аудандардың тектоникалық жарықтарында таралған. Температурасы 100°С-тан асатын тұщы термальді су кен орындары Жаркент (Алматы облысы) артезиан алабында 4000 – 4500 м тереңдіктен табылған. Бұл бүкіл Жер шарындағы тұщы сулардың ең тереңге сіңген деңгейі. Басқа жерлерде мұндай тұщы сулар 2000 м тереңдіктен аспайды. Қазақстанда 623 жер асты суының кен орындары зерттеліп, қоры анықталған. Жер асты суының кен орындары елді мекендерді, қалаларды, ірі өндіріс орындарын, санаторий, профилакторийлерді ауыз сумен, емдік қасиеті бар минералды сулармен қамтамасыз етуге пайдаланылуда.

Жер асты суының қоры

Жер асты суының қоры – жер  асты суларының көп жылдар бойы шаруашылық мақсаттарға пайдалануға болатын, үздіксіз жиналып, толығып отыратын мөлшері. Ол табиғи қор, табиғи ресурс, пайдалану қоры болып бөлінеді. Табиғи қор – геологиялық мерзімде немесе көп жылдар бойы сулы қабаттарда, гидрогеологиялық құрылымдарда жиналған су мөлшері. Табиғи ресурс – жауын-шашынның, өзен суларының Жер бетінен оның астына әр мезгілде әр түрлі мөлшерде сіңуіне, Жер бетінің көп жылдық мерзімде ылғалдану режиміне сәйкес жер асты суының толығып отыратын бөлігі. Жер асты суының пайдалану қоры – аумағы белгілі сулы қабаттардан белгілі бір уақыт бойы, техникалық-экономикалық тұрғыдан тиімді түрде арнаулы су қабылдағыштар арқылы тәулігіне алынатын судың мөлшері. Олар халық шаруашылығындағы маңыздылығына, экономикалық тиімділігіне байланысты баланстағы және баланстан тыс қорлар болып 2 топқа бөлінеді. Зерттеліп барланғаннан кейін жоғары сапалы жер асты су қоры мемлекеттік балансқа алынады. Балансқа алынған су қорын пайдалану экономикалық жағынан тиімді болады.

Информация о работе Экология ғылымының қазіргі кездегі өзекті мәселелері