Ауыл экологиясы

Өнеркәсіп өндіріс пен  ауылшаруашылық өндірістің барлық саласында химияландыру топырақ ластануын тез күшейтті. Әсіресе кең ауқымда ол ауылшаруашылығында гербицидтерді, дефолианттарды, инсектицидтерді, минерал тыңайтқыштарды (нитраттар, нитриттер) қолданумен байланысты дамыды. Арамшөптерді топырақтан тиімді тазартып, өсімдіктерді ауырулар мен зиянкестерден сақтай отырып, олар сонымен бірге топырақты ластады, ол топырақтық фауна мен микрофлораның тіршіліктеріне теріс әсерін тигізеді. Кейбір пестицидтер топырақта бірнеше жыл сақталады, қарқынды жиналады, атмосфералық жауын-шашын мен су қоймаларына, кейіннен өсімдіктерге, ауылшаруашылық өнімдеріне, жануарлар организміне, содан кейін транслокациялық жолмен адам организміне, кейде көбірек улы қосылыстарға қан айналуы үрдісінде айналады.

Ауылшаруашылығында  қолданылатын дефолианттар карқынды түрде атмосфералық ауаны ластайды, тұрғындардың жедел және созылмалы аурулармен ауыруына әкеледі.

Олар топыраққа шөгіп, жиналады, ауылды елді мекендердің су көздеріне түседі.

Одан қиынырақ мәселе нитраттар мен нитриттер. Олар топырақта қарқынды жиналып, өсімдіктерден тағамдық өнімдерге ауысады, олар арқылы адам организміне түседі. Оларды ауыл шаруашылығында шамадан тыс қолдану адамның жедел және созылмалы улануына соқтырады. Жедел улану өткір ішек ауруларының түрінде күрт интоксикациялы симптомдармен орта жүйке жүйесінің, бауыр, бүйрек зақымдануларымен бірге жүреді. Нитриттермен және нитраттармен созылмалы улану қан ауруына (метгемоглобинемия), бауыр мен бүйрек зақымдануына соқтырады.

 

 

Ауыл  экологиясына байланысты ауылдық тұрғындар денсаулығының ерекшеліктері

Ресми статистикалық деректер бойынша ауылдық тұрғындар деңсаулығын сипаттайтын көп көрсеткіштер қалалық тұрғыңдар көрсеткіштерінен біршама жақсырақ.

Мәселен, ауылдық жерде туушылық қаладағыдан жоғары; өлім-жітім қалалық тұрғындар арасында шамалы жоғары; орташа болашақ өмір ұзақтығы ауыл түрғындарында қалалық тұрғындардан жоғары.

Қалалық тұрғындардың жалпы аурушаңдылығы ауылдық тұрғындар аурушандылығынан біршама асады (мың тұрғынға шаққанда қалада 3800-4500 аурушандылықтың кездесу жағдайы, ауылда 1500— 1800 кездесу жағдайы болады). Шынында да осылай ма? Осы көрсеткіштер деңгейі не нәрсеге тәуелді?

Осы сұрақтар көп себептерге тәуелді және солардың ішінде мыналарға:

- біріншіден, дәрігерлік кадрлармен тұрғындардың қамтамасыз 
етілуіне және осымен байланысты диагностика деңгейіне (ауылда 
ауруларға диагностика жасайтын көп мамандар жетіспейді);

• екіншіден, медициналық көмекке тұрғындардың қолы жетуінде;
• үшіншіден, тұрғындардың білімділігіне.

 

Ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайларын  оңтайландыру (оптимизация) жөніндегі шаралар

Бұл шаралар мынадай негізгі мәселелерді қамтиды:

1. Ауылдық елді мекендердің жоспарлануы мен қайта құрылуын

гигиеналық  негіздеу (рагиональдық аудандастыру, ерекшеліктерін тиімді пайдалану);

2. Ел тұратын аймақтарды, өнеркәсіпттік нысандарды, малшаруашылық кешендерін жобалау және құрылыс салу сатысында жағдайды ескеру, санитарлық қадағалауды күшейту;
3. Мал шаруашылығы кешендерінің қатты және сұйық қалдықтарын, елді мекендердің шаруашылық-тұрмыстық жуынды суларын, әртүрлі нысандардың өндірістік жуынды ағындыларын жинау, сақтау, тасымалдау және жою жұмысын жүйелі түрде арнайы бақылау;
4. Ауыл шаруашылығындағы гербицидтерді, дефолианттарды, инсектецидтерді және минерал тыңайтқыштарды қолдануға күнделікті санитарлық қадағалауды күшейту;
5. Тағамдық өнімдер мен қоршаған ортаның әртүрлі нысандарындағы пестицидтер мен минералдық тыңайтқыштар мөлшеріне ұдайы бақылау жүргізу.

Ауыл тұрғындарының денсаулық күйін жақсарту үшін қажет:

1. Жеке тұрғын мекендерде эпидемиологиялық жағдайды жүйелі талдау (85-емдеу нұсқасы мен СЭС жедел хабарлауы бойынша);
2. Инфекциялық емес аурулар эпидемиологиясын, жеке аурулардың тұрғындар арасында таралуын (эндокриндік аурулар, этиологиясы қойылмаған ішек аурулары, тері және тері асты аурулары, сезім және жүйке жүйесі аурулары, туа біткен даму кемістіктер таралуы, емдеу-профилактикалық мекемелер деректері бойынша) зерттеу;
3. Жеке аурулар таралуының шын деңгейін табу мақсатымен тереңдетілген медициналық тексерулер жүргізу;
4. Әрбір ауылдық елді мекен бойынша тұрғындардың өлім-жетімінің себептерін жүйелі талдау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоспар

Кіріспе

І. Негізгі  бөлім

1. Ауылдын экологиялық жағдайын анықтайтын факторлар
2. Ауылдың қоршаған орта нысандарының ластану көздері

3. Ауыл экологиясына байланысты ауылдық тұрғындар денсаулығының ерекшеліктері

           Қорытынды

Ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайларын оңтайландыру (оптимизация) жөніндегі шаралар

Литература

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                          Әдебиеттер:

1. « Экология және халық денсаулығы» Ү. И. Кенесариев, И. Ж. Жақашов.
2. « Экология» Г. С. Оспанова, Г.Т. Бозшатова.
3. Новиков Ю. В. Экология. окружающая среда и человек. Учебное пособие ддя вузов, средних игкол и колледжей. М.: ФАИР-Пресс. 2000. 320 с.
4. Акимова Т. А., Хаскин В. В. Экология. Человек - экономика - Биота — срсда: Учсбник для вузов. 2-е изд. перераб. и доп. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000. 566 с.
5. Шандала М. Г., Звиняцковский Я. И. Окружающая среда и здоровье населения. Киев: Здоровье, 1988. С.152.