Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдістері

    Егер бұл  таратылған айырма (500 а.б.), шаруашылық субъектісі үшін мәнділігі айтарлықтай болса, онда ол  «Аяқталмаған өндіріске» (71200х0,001885369=135),  «Дайын өнімге » 20402х0.001885369=38 және сатылған өнімнің өзіндік құнына 173598х0,0018855369 = 327 пропорционалды түрде таратылуы мүмкін.

     Тапсырысты әдіс кезінде өнім бірлігінің өзіндік құнын анықтаудың өзіндік біршама қарапайымдылығы бар. Тапсырыс орындалған кезде, барлық шығындар қосымша жинақталады. 16 Ғ тапсырысқа жұмсалған шығынның толық өзіндік құны 194000. Ал ол 11 бұйымнан тұратындықтан ондағы өндірген өнім бірлігінің  өзіндік құны 17636,36 а.б – не тең (194000 а.б.:11). Жалпыөндірістік шығындардың болуымен байланысты болғандықтан, оған түзетулер (корректировкалар), яғни өндірілген өнім бірлігі өзіндік құнына 45,45 (500:11) сомасы азайтылады, сөйтіп сатылған өнімнің біраз өзіндік құны 17590,91 а.б – ін  құрайды.

Тапсырыстық әдістің  жағдайын қорытар болсақ, ол есепті кезеңде орындалған жекелеген өндірістік тапсырыстар арасында жанама шығындардың (амортизация, жал алу ақысы, жарақтандыру және жылыту шығындары, т.б.) таратылуына байланысты бірқатар мәселелер пайда болады. Атап айтсақ, тапсырыстың бағасын жоспарлау,  тапсырыс беруші мен тапсырыс алушының арасындағы келіскен келісім-шарттың орындалуы туралы шаралар,  жұмыс барысында жаңадан  пайда болған мәселелермен толықтырылып отырылуы керек.

     Осы мәселені  шешу үшін түрлі варианттар  ұсынылады. Біреулері, есепті  кезеңнің аяқталуын күтуді орынды  деп есептейді және сосын, есепті  кезеңдегі жанама шығындардың  жалпы сомасы анықталған соң,  оны жекелеген тапсырыстарға бөліп көрсетеді. Бірақ, мұндай шешім қазіргі басшыны және тіптен тапсырыс берушінің өзін қанағаттандыруы екі талай. Басқалары ол үшін алдын-ала есептелген есебінің негізінде  (бюджет ставкаларын қолдана отырып)   сметалық жұмыстарға жанама шығындар ретінде тарату керек деп есептейді. Бірақ, арнайы әдебиеттерде осындай алдын-ала белгіленген шығындарды таратуға қатысты теріс пікірлер де жоқ емес.                                                              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. «Экономикалық теория  курстары». Проффессор М. Н.  Чепурин  мен

    проффессор  А.Е. Киселевтың редакциясымен.  М: Киров – 1994-ж; 2000-ж.

2. «Саяси экономия».  Оқытушыларға арналған оқу-әдістемелік  құрал.

     А.В. Сидорович,  М. Волковтың редакциясымен.

     М: МГУ  баспасы –  1993  жыл.

3. «Жалпы экономикалық  теория (политэкономия)»  Оқулық. В.И.  Видяпин, 

    Г. П. Журавлевтің  редакциясымен. М: Жоғары мектеп  – 1997 жыл.

4. Теориялық экономия. Политэкономия. Жоғары Оқу орындарына  арналған 

    оқулық.  Г.П.Журавлев,  Н.Н. Мильчаковтың редакциясымен. М: Банктер 

    мен Биржалар, ЮНИТИ - 1998 жыл.

5. «Жалпы экономикалық  теория (политэкономия)»  Оқулық. В.И.  Видяпин, 

     Г. П.  Журавлевтің редакциясымен. М:  ИНФРА – 1999 жыл.

6. «Экономика»  С.  Фишер, Р. Дорнбуш, Р. Шмалензи.

     М: Делодан  аударма – 1995 жыл.

7.  «Экономикс: проблемы, принципы и политика» (2-том) 

      К.Р.Макконелл,  С.Л.Брю. М: «Республика» - 1992 жыл.

8. «Саяси экономика»  Жоғары Оқу орындарына арналған  оқулық.

     В.А. Медведов, Л.И. Абалкин,  О,И, Ожерельев және т.б.

     М: Политиздат. – 1990 жыл.

9. «Экономика» оқулық. А.С.Булатовтың редакциясымен. 

     М: Юрист  – 2001 жыл.

10.  «Экономика» оқулық. А.И. Архипов, А.Н.Нестеренко, А.К.  Большакова.  

        М: Проспект – 1998 жыл.

11. «Экономикалық теория  курстары. Экономикалық теория,

       микроэкономика, макроэкономика, айнылыстағы экономика»   

       Әдістемелік оқулық. Авторлық құрамның жетекшісі  – проффессор,

       ғылыми қызметкер  А.В. Сидорович. 

       М: М.В.Ломоносов атындағы МГУ. ДИС баспасы – 1997 жыл.

12. «Экономикалық теория» оқулық. В.Д. Камаев.  М: ВЛАДОС –  1998 жыл.

13. «Экономикалық теория» А.И.Добрынин,  Л.С.Тарасевич. Жоғары Оқу 

      орындарына арналған  оқулық.

       М: СПб ГУЕФ  және «Питер Паблишинг» баспалары – 1997 жыл.

14. «Экономикалық теория» оқулық. Е. Ф. Борисов. М: Юрист –  1997 жыл.

15. «Политэкономия» Жоғары Оқу  орындарына арналған оқулық.

      Д.В.Валовтың редакциясымен. 

      М: ЖАҚ « Бизнес-школа  Интел – Синтез» баспасы –  2000 жыл.

16.  «Экономикалық теория негіздері»  М.А.Сажин, Г.П.Чибриков. 1996 жыл.

17. «Жаңа экономика.  Экономикалық  білімдер негізі».

       С.М.Меньшиков  1999 жыл.

18. «Экономика» ағылшын тілінен  аударма. 

      П.Самуэльсон,  В.  Нордхауз. 1998 жыл.